تاریخچه چاپ پول واقعی به همان اندازه قدیمی و بهنوعی قدیمیتر از پول ضرب شده است. قبل از اختراع سکهها در حدود سال 660 قبل از میلاد، تجارت اساسا مبادلهای بود و کالاها و محصولات بین تجار، صنعتگران و شهروندان مبادله میشد. همچنین کالاهای اضافی در خانه، انبارهای اجتماعی یا سایر امکانات عمومی ذخیره میشدند. به همین دلیل، این امر مستلزم توسعه روشهایی برای پیگیری اینکه چه کسی چه چیزی را در کجا ذخیره کرده است، شد و در نهایت منجر به توسعه نوشتار کاغذی (پول کاغذی) گردید.
چاپ پول واقعی بر روی خاک رس
قدیمیترین سوابق ذخیرهسازی پولهای سفالی که تاکنون کشف شدهاند، تکههای کوچک، معمولا مربعی، نسبتا نازک و با چند علامت که نشاندهنده محصولات مختلف بود، میباشد. همچنین مقدار آنها در خاک فشرده و بهعنوان رسید به افرادی داده میشد که محصولات خود را در انبارهای مشترک میسپاردند.
ازآنجاییکه این محصولات قابلتعویض بودند، یعنی احتمالا از همان روز اول، افرادی که دارای چنین رسیدهایی بودند، شروع به مبادله کردند. مبادله آنها با کالا یا سایر رسیدها برای محصولات مختلف ذخیرهشده متعلق به دیگر افراد بود. این مبادلات بسیار راحتتر از تلاش برای حمل مقادیر زیادی از محصولات به خانه، به یک فروشگاه یا از یک مکان ذخیرهسازی به مکان دیگر بود. بنابراین، با شناخت کمی آگاهانه و بدون شک با استانداردهای مدرن، چاپ پول واقعی بهصورت دستی (البته روی خاک رس) متولد شد. زمانی که تاجران متوجه شدند که برخی از فلزات بهویژه طلا و نقره بسیار ارزشمندند و تقریبا با هر محصولی دیگری قابلمعامله هستند، در نتیجه سکهها اختراع شدند.
شکلگیری چاپ پول واقعی در امور روزانه
استفاده از رسیدهایی که نشاندهنده پول به معنای امروزی است را میتوان در دوران روم اولیه جستجو کرد. زمانی که وامدهندگان پول سپرده سکه را برای قرضدادن به وامگیرندگان جمع میکردند و رسیدهایی را برای سپردهگذاران مینوشتند تا مالکیت مبالغ سپرده شده و وام داده شده را تایید کنند. برخی از وامدهندگان پول به سپردهگذاران اجازه میدهند تا رسیدهای خود را به اشخاص ثالث تایید کنند. هنگامی که رسیدهایی برای مقادیر مشخصی از ارزش، اما بدون ذکر نام حامل، نوشته و منتشر شد، پول کاغذی واقعی به وجود آمد.
اگرچه «پول کاغذی» اصطلاحی است که برای توصیف بیشتر پولهای چاپی دولتی و نهادی استفاده میشود، اما این اصطلاح اشتباه میباشد. بسیار دقیقتر است که اسکناسها را «پول چاپی» بدانیم. زیرا میتوان آن را از خاک رس، چوب، پوست کوبیده، پارچه، چرم، کاغذ پوست، ورقهای فلزی و در سالهای اخیر پلاستیک با ویژگیهای کاغذ مانند یافت. چاپ پول واقعی یا دستنوشته شده همانطور که میدانیم چیزی نیست جز رسیدی برای کالا، خدمات یا نیروی کار که میتواند بهجای سکه با کالاها، خدمات یا نیروی کار دیگر معامله شود.
استفاده از کاغذ در چاپ پول
اولین اشاره به استفاده از کاغذ بهعنوان پول در متون تاریخی چینی یافت میشود. امپراتور چن سونگ (998-1022) در دوران فرمانروایی خود به 16 بازرگان حق صدور برات جهانی اعطا کرد. بااینحال، زمانی که تعدادی از این بازرگانان نتوانستند یادداشتهای ارائه شده را بازخرید کنند، اعتبار پول تضعیف شد و مردم از پذیرش آن خودداری کردند.
در سال 1023، امپراتور حقوق صدور بازرگانان را لغو کرد و یک دفتر مبادله در داخل دولت ایجاد کرد که مسئول انتشار اسکناسهای کاغذی در گردش بود. این اسکناسها اکنون اولین اسکناسهای واقعی صادر شده توسط دولت در نظر گرفته میشوند. صفحات چاپی ساخته شده از برنج مربوط به این دوره توسط باستانشناسان پیدا شده و برای چاپ نمونههای بازسازی شده این اسکناسهای اولیه استفاده گردیده است.
آغاز چاپ پول واقعی در اروپا
اولین اسکناسهای واقعی در اروپا از سال 1661 در سوئد منتشر شد. بحثهای زیادی با این موضوع همراه بود و برخی از مقامات و بازرگانان پیشبینی میکردند که پول کاغذی سقوط سیستم پولی این کشور را منعکس کند. مقامات برای غلبه بر این مخالفتها، اسکناسهایی را با حداقل 16 تاییدیه از مقامات برجسته و قابلاعتماد منتشر کردند (همه آنها بهصورت جداگانه با دست امضا شده بودند). با پشتوانه ضمانت دولت برای بازخرید اسکناسها در نوع خود، آنها به موفقیتی فوری دست یافتند و جایگزین ضرورت حمل مقادیر زیاد، سنگین و بهراحتی سرقتشده طلا یا نقره شدند.
چاپ پول واقعی بهصورت کاغذی مفهومی جدید بود. اکثر کشورهای آن زمان فاقد قوانینی بودند که چه کسی میتواند پول چاپ کند. قوانین تقلبی که کپیکردن سکههای موجود را غیرقانونی میکرد، بهروز شد تا پول کاغذی را پوشش دهد. اما تعداد کمی از کشورها ممنوعیت صدور ارز شخصی خود را داشتند. بهزودی ایالتها، حاکمیتها، شهرها، بانکها، اصناف، موسسات و حتی افراد خصوصی (تقریبا هرکسی که به چاپخانه دسترسی داشت) شروع به تولید اسکناس کردند. در واقع، تنها مانع برای چنین مسائلی، آمادگی مردم برای پذیرش هر اسکناس معین بود.
روشهای چاپ پول مدرن
روشهای ابتکاری دیگر شامل روشهای خاصی برای چاپ پول واقعی وجود داشت. این روشها در گذشته بهصورت برش کاغذ اطراف سطح چاپشده اسکناس، اعمال خط روی اسکناس بود. امروزه نیز بهصورت، قراردادن نوارها یا نخهای فلزی در کاغذ و غیره میباشد.
برخی از اسکناسهای فرانسوی با سلوژهای چاپی چاپ میشدند، سپس به شکل موجدار از اسکناس بریده میشدند و همان شمارهسریال را میدادند و بایگانی میکردند. درنتیجه میتوان اسکناسهای مشکوک را با نمونههای موجود در پرونده مقایسه کرد. این مقایسه مشخص میکرد که آیا چاپ روی لبهای از اسکناس مشکوک دقیقا با چاپ روی پرونده مطابقت دارد یا خیر. چند کشور دیگر نیز از این تکنیک استفاده کردند. بانک انگلستان اسکناسهای ارزش پوندی خود را بهصورت جفت چاپ و سه لبه آن را تاکرده و یک لبه را صاف نمود.
فردی که دستگاه چاپ پول واقعی را اختراع کرد
اولین دستگاه چاپ پول واقعی در سال 1862 توسط یک آمریکایی به نام اسپنسر کلارک اختراع شد. او تکههای بزرگ کاغذ را برداشت و اسکناسهای جدید را بهگونهای چاپ کرد که برش و جداسازی آنها آسان باشد. در 29 اوت 1862، کلارک و پنج کارگر شروع به استفاده از این دستگاه کردند و دفتر حکاکی و چاپ پول متولد شد.
ویژگی پولهای امروزی
پولهای امروزی، ویژگیهای بالاتری نسبت به پولهای قدیمی دارد. از این ویژگی میتوان به دوام بالای آن، قابلحمل بودن آسان، تقسیمپذیری، یکنواختی، عرضه محدود و مقبولیت آن بین مردم اشاره کرد. موارد امنیتی این پولها به شرح زیر میباشد:
– واترمارک.
– چاپ برجسته.
– ویژگی کمک بصری.
– رشته امنیتی.
– جوهر تغییر رنگ.
جمعبندی
اولین پول چاپی دستنویسی شده در سال 660 قبل از میلاد ساخته شد و از آن برای تحویل رسید محصولات در انبارهای مشترک و تبادل آنها با یکدیگر استفاده میکردند. در سال 1862 اولین دستگاه چاپ پول واقعی اختراع شد. روشهای چاپ نوین با ایجاد نخ فلزی درون کاغذ باعث افزایش ایمنی این نوع پولها شد.
بسیاری از کشورها، در حال تبدیل پولهای کاغذی رایج خود به پول های پلیمری هستند. پیشبینی میشود که ظرف چند دهه آینده، تقریباً تمام کشورهای جهان، پولهای رایج خود را با استفاده از پلیمرها چاپ کنند. این روند، ظرف سالهای پیش سرعت بیشتری بهخود گرفته است. اما چرا؟ آیا پولهای پلیمری امنتر هستند؟ ظاهر بهتری دارند؟ یا شاید در مقایسه با پولهای کاغذی، ارزشمندتر هستند؟
پول های پلیمری دوام بالایی دارند. کهنگی و پاره شدن اسکناس یکی از دلایلی است که سالانه هزینه زیادی بر خزانهداری دولتها تحمیل میکند. برطبق گفته مجله گاردین در سال 2013، اسکناسهایی که با پلیمر ساخته میشوند، 2.5 برابر بیشتر از اسکناسهای معمولی عمر میکنند.
این نوع از اسکناسها، علاوه بر دوام بالا، قابلیت چاپ تصاویر واضحتری را دارند و میتوان از عناصر امنیتی بسیار پیشرفتهتری در آنها استفاده کرد. همچنین، از آنجا که تولید این نوع از اسکناسها نیاز به تکنولوژی پیشرفتهتری دارد، امکان جعل آنها نیز پایین میآید.
برخلاف اسکناسهای کاغذی، پول های پلیمری بهراحتی کثیف و چرک نمیشوند. براساس تحقیقات انجام شده، پولهای کاغذی بعد از مدتی به منبعی غنی از انواع جرمها، ویروسها و باکتریها تبدیل میشوند. گفته میشود که یک پول کاغذی آلوده به ویروس آنفلوآنزا قابلیت سرایت آن تا بیش از ده روز را دارد. اما اسکناسهای پلیمری از پلاستیک ساخته میشوند و امکان باقی ماندن میکروارگانیسمها زنده بر روی آنها، بسیار کم است.
البته در کنار این مزایا، نباید معایب آنها را هم نادیده گرفت. تا کردن پول های پلیمری سخت است و اگر تا شوند رد آن تا آخر عمر اسکناس باقی میماند. این نوع از اسکناسها سطحی بسیار صاف دارند و لیز هستند. بهعلاوه، اگر به هر دلیلی خیس باشند، چسبناک میشوند. یک عیب دیگر آنها هم این است که ممکن است به مرور زمان، رنگ ببازند. در واقع، یکی از دلایلی که باعث شد چاپ اسکناسهای پلیمری در برخی نقاط متوقف شود، رنگ باختن آنها در گذر زمان بوده است.