در دنیای امروز، جرم پولشویی به یکی از دغدغه‌های اصلی کشورهای مختلف تبدیل شده است. این پدیده، منافع حاصل از جرائم مختلف مانند قاچاق مواد مخدر، فساد مالی و تروریسم را به چرخه اقتصادی قانونی تزریق می‌کند و مانند خونی آلوده، سلامت اقتصاد و امنیت جامعه را به‌خطر می‌اندازد.
جرم پولشویی چیست؟
جرم پولشویی، فرآیندی پنهان‌کارانه برای تبدیل پول‌های کثیف حاصل از جرائم به پول‌های به ظاهر تمیز و قانونی است. مجرمان، می‌خواهند با این روش ردپای فعالیت‌های غیرقانونی خود را پاک کنند و از چنگ قانون بگریزند. به‌عنوان مثال، جرائم پردرآمدی مانند قاچاق کالا، مواد مخدر، انسان، آدم‌ربایی، اخاذی و کلاه‌برداری سودهای هنگفتی به جیب مجرمان سرازیر می‌کنند که منشا غیرقانونی دارند.
به‌طور کلی، پولشویی گامی مهم در جهت تثبیت و استمرار فعالیت‌های مجرمانه است. آن‌ها، با استفاده از این پول‌ها می‌توانند به تامین مالی فعالیت‌های مجرمانه خود بپردازند. بنابراین، مبارزه با پولشویی به‌عنوان یک جرم اقتصادی، از اهمیت بالایی برخوردار است. از همین رو، این امر مستلزم همکاری‌های بین‌المللی و اعمال قوانین و مقررات سختگیرانه در سطح ملی خواهد بود.
انواع جرم پولشویی
همانطور که در قانون کیفری، جرائم مختلف دارای انواع گوناگونی هستند، جرم پولشویی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در پرونده‌های مختلف، پولشویی می‌تواند به اشکال زیر رخ دهد.
درونی
در این فرآیند، پول‌های حاصل از فعالیت‌های مجرمانه در داخل خاک یک کشور، ظاهری مشروع پیدا می‌کنند.
بیرونی
پولشویی بیرونی، در نقطه مقابل نوع درونی قرار دارد. در این نوع، پول‌های کثیف از طریق فعالیت‌های مجرمانه در خارج از کشور به‌دست می‌آیند و سپس در همان کشور خارجی شسته می‌شوند.
مهارشونده
در این نوع پولشویی، عواید حاصل از جرم و جنایت به خارج از کشور منتقل می‌شود. سپس در آن‌جا، فرآیند تطهیر و پنهان‌سازی منشا غیرقانونی آن‌ها انجام می‌گیرد.
واردشونده
در پولشویی واردشونده برخلاف مدل مهارشونده، پول‌های حاصل از فعالیت‌های مجرمانه در خارج از کشور به‌دست می‌آیند. آن‌گاه، برای تطهیر و مخفی‌سازی منبع جرم، به داخل کشور منتقل می‌شوند.
مراحل انجام پولشویی
فرآیند پولشویی توسط مجرمان، معمولا در سه مرحله انجام می‌گیرد.
جایگذاری
در این مرحله، پول‌های کثیف به سیستم مالی و بانکی تزریق می‌شوند. این کار، می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی مانند سپرده‌گذاری در حساب‌های بانکی، خرید اوراق بهادار یا سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات انجام گیرد.
لایه‌بندی
در این مرحله، مجرمان می‌خواهند با انجام تراکنش‌های پیچیده و متعدد رد پول‌ها را پنهان کنند. این کار، می‌تواند شامل انتقال پول بین حساب‌های مختلف، خریدوفروش دارایی‌ها و استفاده از شرکت‌های صوری باشد.
ادغام
در این مرحله، پول‌های شسته‌شده به چرخه اقتصادی بازگردانده می‌شوند. سپس، مجرمان از این پول‌ها برای خرید املاک و مستغلات، تاسیس شرکت یا حتی سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مشروع استفاده می‌کنند.
پولشویی چه تاثیری بر اقتصاد کشور دارد؟
براساس برآوردهای سازمان‌های بین‌المللی، سالانه میلیاردها دلار پول در سراسر جهان شسته می‌شود. این پول‌ها، از طریق قاچاق مواد مخدر، فساد، فرار مالیاتی و سایر جرائم به‌دست می‌آیند و با ورود به سیستم‌های اقتصادی، پیامدهای ناگوار متعددی به‌دنبال خواهند داشت. در این بخش، به برخی از پیامدهای جرم پولشویی اشاره می‌کنیم.
بی‌ثباتی در بازارهای مالی
این پول‌ها، به بازارهای مالی سرازیر می‌شوند و با ایجاد نوسانات غیرقابل پیش‌بینی، ثبات و کارایی این بازارها را به خطر می‌اندازند. درنهایت این بی‌ثباتی، سرمایه‌گذاران را فراری می‌دهد و مانع از رشد و توسعه اقتصادی کشور می‌شود.
تضعیف نظام بانکی
جرم پولشویی، نظام بانکی کشور را در معرض خطر قرار می‌دهد؛ زیرا ورود پول‌های کثیف به سیستم بانکی، می‌تواند به ورشکستگی بانک‌ها و موسسات مالی منجر شود.
افزایش نرخ تورم
ورود پول‌های کثیف به چرخه اقتصادی، می‌تواند منجربه افزایش نقدینگی و به‌دنبال آن، تورم در اقتصاد شود. تورم نیز قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد و به رفاه جامعه آسیب می‌زند.
تضعیف بخش خصوصی
پولشویی، رقابتی ناسالم در فضای اقتصادی ایجاد می‌کند. زیرا مجرمان با پول‌های کثیف خود، به تاسیس شرکت‌ها و موسسات مختلفی می‌پردازند و با استفاده از قدرت مالی نامشروع خود، رقابت با بخش خصوصی خواند داشت. این امر، به تضعیف بخش خصوصی و ازبین‌رفتن فرصت‌های شغلی منجر می‌شود.
مخدوش شدن وجهه کشور
جرم پولشویی، چهره کشور را در مجامع بین‌المللی مخدوش می‌کند و به جایگاه و اعتبار آن لطمه می‌زند. همچنین، روابط اقتصادی کشور با سایر کشورها را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
افزایش فساد
این جرم، بستری مناسب برای گسترش فساد در جامعه ایجاد می‌کند. زیرا مجرمان برای تطهیر پول‌های کثیف خود، به مقامات دولتی و اداری رشوه می‌دهند و این امر، اعتماد عمومی را از بین می‌برد.
خروج ثروت از کشور
پول‌های کثیف، به‌دلیل ماهیت غیرقانونی خود، به‌دنبال پناهگاه‌های امن در سایر کشورها هستند. بنابراین، پولشویی منجربه فرار سرمایه از کشور و ازدست‌رفتن منابع ملی می‌شود.
مجازات جرم پولشویی
قانون، با هدف ازبین‌بردن انگیزه جرم پولشویی، مجازات‌هایی برای آن درنظر گرفته است. از همین رو، در صورتی که دادگاه، علم به نامشروع‌بودن منشا عواید حاصل از جرم را داشته باشد، مجازات پولشویی به شرح زیر خواهد بود.
- مصادره اصل مال، درآمد و عواید حاصل از آن
- حبس تعزیری
- تا ده میلیارد ریال حبس درجه پنج یعنی 2 تا 5 سال زندان
- بیش از ده میلیارد ریال حبس درجه چهار یعنی 5 تا 10 سال زندان
- فارغ از ارزش ریالی جرم، فرد به پرداخت جزای نقدی معادل ارزش مالی مورداستفاده در فرآیند پولشویی محکوم خواهد شد. یعنی اگر فردی 1 میلیارد ریال پولشویی کند، باید 1 میلیارد ریال جریمه بپردازد.
همچنین، در شرایطی که دادگاه به وجود جرم، ظن قوی داشته باشد، مسئولیت اثبات صحت معاملات برعهده متصرف خواهد بود. درنتیجه، با عدم اثبات صحت معاملات توسط فرد، آن مال نامشروع محسوب می‌شود و مجرم به 6 ماه تا 2 سال زندان محکوم می‌گردد.
جمع‌بندی
جرم پولشویی، فرآیندی مخرب برای تطهیر پول‌های حاصل از جرائم مختلف مانند قاچاق مواد مخدر، رشوه‌خواری و فرار مالیاتی است. این جرم، نه‌تنها به خودی خود مضر است؛ بلکه ابزاری برای ارتکاب جرائم دیگر نیز محسوب می‌شود. از همین رو، مبارزه با پولشویی، به‌عنوان یک ضرورت انکارناپذیر از دغدغه‌های اصلی نهادهای مالی در سراسر جهان به‌شمار می‌رود.
