کاهش نرخ سود بانکی و الزام بانک‌ها به رعایت نرخ‌های مصوب، در هفته‌های اخیر سر و صداهای بسیاری را به پا کرد و حتی انتظار می‌رفت این رویکرد بانک مرکزی، با خروج سپرده‌های بانکی همراه باشد. اما نکته جالب این است که ایران در میان سایر کشورها، هنوز هم نرخ بهره بانکی بالایی دارد. این وضعیت، ممکن است تاثیرات متنوعی بر بازار مالی و اقتصاد کشور داشته باشد، از جمله، تشویق به سرمایه‌گذاری، کاهش هزینه‌های وام‌دهی و تحریک برای انجام پروژه‌های مختلف. نرخ سود بانکی ایران نیاز به تحلیل دقیق‌تر این وضعیت و تدابیر مناسب مدیریتی دارد.
نرخ سود بانکی ایران در تیر ماه 1401
با توجه به اطلاعات اعلام‌شده توسط گروه اقتصادی آنا، در تیرماه سال گذشته، شورای پول و اعتبار، نرخ سودهای بانکی را برای سپرده‌های بلندمدت و یکساله، از ۱۸ درصد به ۱۵ درصد و نرخ سود سپرده‌های کوتاه مدت و روزشمار را حداکثر ۱۰ درصد اعلام کرد.
بااینحال، اطلاعات نشان می‌دهند که علی‌رغم اعلام این نرخ مصوب از سوی بانک مرکزی، بسیاری از بانک‌ها به‌منظور جذب سرمایه، نرخ سود بانکی را بیشتر از این مقدار، گاهی تا ۲۷ و ۲۸ درصد نیز ارایه می‌کرده‌اند. این امر، باعث اعتراضات به کمرنگ‌بودن بانکداری بدون ربا در بازار بانکی شد و باعث شد تا اولویت اصلی بانک مرکزی نزدیک‌‌کردن نرخ بهره بانکی به نرخ تورم و کاهش آن قرار گیرد.
بانک مرکزی در پی این هدف، برنامه کاهش نرخ سود بانکی که مصوب تیرماه سال گذشته است را بهطور جدی‌تر در دستور کار خود قرار داده است. این کار باعث شد تا بانک‌ها بیشتر در این زمینه همکاری کنند و نظام بانکی بهتری ایجاد شود.
به این منظور، تصمیم گرفته شده است که از ابتدای روز شنبه یازدهم شهریور ماه، تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری، نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری یکساله را که در ۱۴ تیرماه ۹۵ حداکثر ۱۵ درصد اعلام شده بود، به‌صورت دقیق رعایت کنند. همچنین، نرخ سود علی‌الحساب برای سپرده‌های کوتاه‌مدت نیز حداکثر ۱۰ درصد سالانه مشخص شده است.
قراردادهای پیشین نظام بانکی با سپرده‌گذاران
با توجه به اطلاعات ارائه‌شده در بخش قبلی مربوط به نرخ سود بانکی ایران، قراردادهای پیشین نظام بانکی با سپرده‌گذاران، تا پایان مدت خود اعتبار دارند، اما قابلیت تمدید با نرخ‌های قبلی در این بین دیده نمی‌شود. بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، همچنین از ۱۱ شهریور ماه به بعد، نظارت بر سپرده‌هایی که منعقد خواهند شد و تمدید قراردادهای قبلی، باید با نرخ‌های جدید انجام شود.
علاوه‌بر این، با توجه به اینکه کاهش نرخ سود بانکی، پیشتاز در کاهش نرخ سود تسهیلات نیز بوده است، سپرده‌گذاران انتظار دارند که نرخ سود تسهیلات هم با کاهش نرخ بهره بانکی، کاهش یابد. بانک مرکزی نیز اعلام کرده است که در این زمینه برنامه‌هایی دارد.
بااینحال، هرچند کاهش نرخ سود بانکی می‌تواند رونق بخش‌های تولید و صنعت را افزایش دهد، اما برخی از افراد، از کاهش نرخ‌ها خوشحال نیستند. زیرا برای آنها سپرده‌گذاری در بانک‌ها منبعی از درآمد است.
در این شرایط، نگاهی به نرخ سود بانکی در دیگر کشورها نیز می‌تواند مفید باشد. ایران با نرخ ۱۵درصد، همچنان جزو کشورهایی است که نرخ سود بانکی بالایی دارند.
نگاهی به سودهای بانکی در سایر کشورها
بانک مرکزی اروپا امیدوار است که با کاهش نرخ بهره بانکی، شانس دریافت وام‌های بانکی افزایش یابد و افزایش سرمایه‌گذاری و کاهش نرخ تورم را تسهیل کند. این اقدام، به‌منظور مقابله با تبعات رکودی شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۱ هدف‌گذاری شده است.
نرخ تورم منفی در منطقه یورو
درحالیکه نرخ تورم هدف‌گذاری‌شده توسط بانک مرکزی اروپا حدود ۲درصد است، این نرخ در منطقه یورو در نوامبر گذشته به منفی ۳ دهم درصد رسیده است، که نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی حساسی است.
نرخ سود بانکی در کشورهای تورم‌زده
در کشورهایی مانند آرژانتین، ونزوئلا و ایران، نرخ سود سالانه سپرده بانکی همچنان بالای ۱۶درصد است. بااینحال تورم بالا، ارزش این نرخ را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود تاثیر مثبتی بر اقتصاد نداشته باشد.
جذابیت سپرده‌گذاری در کشورهای با نرخ سود بالا
ترکیه، ماداگاسکار و مغولستان، از جمله کشورهایی هستند که نرخ سود بانکی آنها بالای ۱۰درصد است، که همچنان بالاتر از نرخ تورم است و سپرده‌گذاری در آنها جذابیت خاصی دارد. این اقدامات، می‌توانند به کاهش تورم کمک کنند.
نرخ سود بانکی ایران
شورای پول و اعتبار ایران، نرخ ۲۲درصدی را برای بهره وام بانکی در نظر گرفته است. اما در عمل، نرخ بهره وام‌های بانکی در ایران به ۳۴درصد نیز می‌رسد. این موضوع، نشان‌دهنده اختلاف بین سیاست‌های تعیین‌شده و وضعیت عملی کشورها است.
بررسی دقیق نرخ سود بانکی در اقتصاد کشورهای پیشرفته
بانک‌های ترکیه، با ارائه نرخ سود بانکی ۸درصدی به مشتریان خود و همچنین هند با نرخ بهره بانکی ۶.۲۵ درصد، از جمله کشورهایی هستند که نرخ سود بانکی قابلتوجهی را برای سپرده‌گذارانشان فراهم می‌کنند.
اما در مقایسه با این کشورها، نرخ بهره بانکی در چین ۴.۳۵درصد و در عربستان ۲درصد است که تنوع در نرخ‌های بهره بانکی در منطقه آسیا و خاورمیانه را نشان می‌دهد.
در کشورهای غربی نیز نرخ سود بانکی متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، در استرالیا ۱.۵ درصد، کره ۱.۲۵ درصد، آمریکا ۰.۷۵ درصد، و در کانادا ۰.۵ درصد است. ازطرف‌دیگر، کشورهای اروپایی نیز مانند نروژ با ۰.۵ درصد سود، بریتانیا با ۰.۲۵ درصد، چک با ۰.۰۵ درصد و دانمارک با ۰.۰۵ درصد، نرخ سود بانکی کمتری را تجربه می‌کنند.
در میان کشورهای اروپایی، کشورهایی هستند با نرخ بهره بانکی منفی دیده می‌شوند. در سوئد، نرخ سود بانکی منفی ۰.۵ درصد و در سوئیس منفی ۰.۷۵ درصد است. این موضوع نشان‌دهنده وضعیت منحصربه‌فرد بازار مالی این کشورها است. البته که ثبات اقتصادی این دو کشور را نباید به‌هیچ‌عنوان دست کم گرفت.
با این وجود، بسیاری از کارشناسان بانکی و اقتصادی معتقدند که با وجود کاهش اخیر، نرخ سود بانکی همچنان می‌تواند برای سپرده‌گذاران جذاب باشد. به‌عبارت‌دیگر، سپرده در بانک‌ها هنوز هم به‌دلیل نرخ تورم زیر ۱۰درصد، به‌‌صرفه است.
التهابات بازار ارز و طلا و معضل نرخ سود بانکی
فراموش نمی‌کنیم که در زمستان سال ۱۳۹۰، محمود بهمنی، رئیس‌کل وقت بانک مرکزی، بر سر تعیین نرخ سود بانکی با احمدی‌نژاد دچار اختلاف شد. زیرا اعتقاد داشت که افزایش نرخ سود بانکی، می‌تواند مشکلاتی برای کشور به وجود آورد. در آن زمان، شورای پول و اعتبار، درنهایت، نرخ سود بانکی را به بیش از ۲۰درصد افزایش داد. اما این افزایش نتوانست التهابات بازار ارز و سکه را کنترل کند و باعث شد تا نرخ سود تسهیلات بانکی نیز بهطور قابلتوجهی افزایش یابد.
اکنون، با تجدید بحران در بازار ارز و سکه، بعضی از کارشناسان به بانک مرکزی توصیه می‌کنند که نرخ سود بانکی را افزایش دهد. آنها معتقدند که کاهش نرخ سود بانکی در ماه شهریور سال گذشته، از دلایل افزایش سوداگری در بازار ارز و سکه بوده است. بااینحال، بانک مرکزی اعلام کرده است که هیچ تصمیمی برای افزایش نرخ سود بانکی ایران ندارد.
اما اگر بحران ارزی همچنان ادامه داشته و بازارها، نارضایتی را ادامه دهند، وضعیت ممکن است دگرگون شود و نرخ سود بانکی دوباره افزایش یابد. این وضعیت، نشان‌دهنده تاثیر بسیاری از عوامل اقتصادی بر سیاست‌های بانک مرکزی و نیاز کشور به انعطاف‌پذیری در روند تصمیم‌گیری‌ها در این زمینه است.
جمع‌بندی
نرخ سود بانکی ایران، طی هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. افزایش نرخ سود بانکی نیز منجر به نارضایتی‌ها و التهابات در بازار ارز و سکه می‌شود. با وجود اختلاف نظرات میان کارشناسان بحران‌های اقتصادی، آنها گاهی نیاز به افزایش نرخ سود بانکی را مطرح می‌کنند. درحالیکه برخی از آنها این کار را نادرست می‌پندارند. با وجود این، تصمیم‌گیری در این زمینه وابسته به شرایط بازار و اقتصاد کشور است.
