یکی از اشکال رایج پول که در زمان باستان از آن برای خرید کالا و دادوستد استفاده می‌شد، سکه‌ها بودند سکه‌های قدیمی، معمولا از جنس فلزاتی همچون طلا، نقره، مس و برنز، در اشکال و اندازه‌های متفاوت و به دستور پادشاه هر منطقه ضرب می‌شدند. هریک از قدیمی ترین سکه های جهان، نشان‌دهنده ارزش، نام کشور و قلمرو فرمانروایی یک پادشاه خاص است. امروزه دیگر از سکه‌ها برای دادوستد استفاده نمی‌شود و اسکناس‌های کاغذی جای آن‌ها را گرفته‌اند.
تاریخچه ضرب سکه
در دوره‌های مختلف، انسان‌ها با استفاده از فلزات متفاوت همچون مس، نقره و طلا، سکه‌هایی در طرح‌های مختلف ضرب می‌کردند. در واقع، ظاهر هر سکه و عیار آن در هر دوره زمانی، براساس نظر و خواست پادشاهان و فرمانروایان همان دوره انتخاب می‌شد. اما اغلب پادشاهان سکه‌های خود را به شکل دایره و در اندازه‌های مختلف ضرب می‌کردند.
بنا بر تصور برخی از مورخان، تاریخ ضرب قدیمی ترین سکه های جهان به هفت قرن قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. درحالی‌که براساس شواهد و به‌طور دقیق، سکه‌ای با قدمت 2700 سال یافت شده است که به‌نوعی جزو اولین سکه‌های ضرب‌شده در جهان به حساب می‌آید. اکنون این سکه که فقط یک سمت آن دارای نقش است (یک شیر غرش‌کننده)، در یکی از موزه‌های بریتانیا نگهداری می‌شود.
همچنین اولین سکه‌های ضرب‌شده، متعلق به لیدی‌ها بودند. پس از آن یونانی‌ها برای ضرب سکه تلاش کردند و سکه‌های خود را به شکل و اندازه یک لوبیا ساختند. در آن زمان یونانی‌ها از این سکه‌ها به‌عنوان پول رسمی استفاده می‌کردند. صد سال بعد از آن، در برخی از شهرهای یونان و بخش‌هایی از آسیای صغیر که واقع در جزایر دریای اژه و سیسیل و جنوب ایتالیا هستند، ضرابخانه‌هایی به‌منظور ضرب سکه طلا بنا شدند.
معرفی قدیمی‌ترین سکه‌های جهان
هریک از پادشاهان و فرمانروایان، براساس شرایط و نیاز دوره خود، نگرشی متفاوت از اجداد و فرمانروایان پیشین پیدا می‌کردند و با توجه به همین نگرش‌ها، طرح و مهر روی سکه‌های خود را انتخاب می‌نمودند. ازاین‌رو در دوره‌های تاریخی مختلف، تعداد متعددی از قدیمی ترین سکه‌های جهان، با طرح‌های مختلف ضرب شدند.
برخی از انواع قدیمی‌ترین سکه های جهان در اثر حمله به یک منطقه و از بین رفتن حکومت آنجا، ارزش خود را از دست می‌دادند و پس از جنگ، سکه‌هایی جدید با طرح‌های جدید جایگزین آن‌ها می‌شد. گفتنی است که برخی از سکه‌های قدیمی ضرب‌شده توسط برخی از فرمانروایان در چندین دوره و در مناطق مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
نکته جالب در رابطه با سکه‌های قدیمی کشف‌شده از دوره‌های مختلف این است که تمامی آن‌ها از طلا تولید نمی‌شدند. بلکه برخی از سکه‌ها، از ترکیبی از نقره و طلا یا مس ساخته شده‌اند. برخی از نمونه‌های قدیمی‌ترین سکه‌ها در جهان شامل موارد زیر می‌شوند:
سکه شیر لیدیایی
سکه شیر لیدیایی، یکی از قدیمی ترین سکه های جهان به حساب می‌آید که از فلزات گران‌بها یعنی طلا و نقره ساخته می‌شده است. اولین سکه لیدیایی در هزاره چهارم قبل از میلاد و با استفاده از الکتروم یا آلیاژی طبیعی از نقره و طلا ضرب شد و به‌عنوان ارز رایج آن زمان مورد استفاده قرار گرفت. سکه‌های لیدیایی به‌وسیله دست و یک قالب تولید می‌شدند.
همیوبول‌های یونی
بنابر شواهد باستان‌شناسی و تاریخی، در یونی باستان که در سواحل مرکزی ترکیه امروزی اسقرار داشته است، شهری به نام Cyme واقع شده بود. این شهر از نظر جغرافیایی به شهر لیدیا محل تولید اولین سکه‌های قدیمی نزدیک بود. بنابراین، ساکنان آن شهر نیز برای خود سکه‌هایی با نشان مالیاتی اشراف‌زادگان لیدیایی تولید کردند که سکه‌های آن‌ها با نام همیوبول شهرت پیدا کرد.
همیوبول‌های یونی به‌عنوان یکی از قدیمی ترین سکه های جهان، از جنس نقره و به شکل سر طراحی و مهر شدند. برخی از مورخان، این سکه‌ها را به‌عنوان دومین سکه قدیمی جهان می‌شناسند که قدمت آن‌ها به 500 تا 600 سال قبل از میلاد برمی‌گردد.
سکه یینگ یوان
یکی دیگر از سکه‌های قدیمی در جهان، سکه یینگ یوان نام دارد. به گفته مورخان، این سکه حدود 700 سال قبل از میلاد توسط چینی‌ها ضرب شد. در آن زمان ساکنان چین به مبادله پوسته‌های کاوری مشغول بودند. این سکه‌ها از جنس طلا، به شکل مربع‌های نوک تیز و توسط ساکنین جنگ‌طلب ایالت چو ساخته شدند. بر روی این سکه‌ها نوشته‌ای حک شده بود که وزن سکه و واحد پول آن را نشان می‌داد.
سکه کارشاپانا
سکه کارشاپانا، یکی دیگر از قدیمی ترین سکه های جهان است که در قرن ششم قبل از میلاد در هند ضرب شد. البته اغلب مورخان بر سر این موضوع اختلافات زیادی دارند. نام‌های دیگر این سکه پوراناس یا پانا بود و این سکه به‌دستور ماهاجانا، پادشاه دشت هند و گنگ ساخته شد. در آن زمان، پادشاه هند عمل ضرب سکه را از فرمانروایان غرب آسیا یادگرفته بود. بااین‌حال، سکه‌های ضرب‌شده در هند با سکه‌های ضرب‌شده در غرب آسیا تفاوت داشتند. در واقع، سکه‌های کارشاپانا در هند به‌صورت میله‌های فلزی مهرشده‌ای با طرح‌های مختلف درست می‌شدند.
سکه لاکپشت دریایی آگنیا
پس از ظهور سکه و رواج استفاده از آن در میان مردم مناطق مختلف، ساکنین جزیره آگنیا که در کشور یونان واقع شده است، به‌منظور بهینه‌سازی تجارت و ذخیره ثروت، تصمیم به ضرب سکه گرفتند. آن‌ها این سکه را سکه لاکپشت دریایی نامیدند و از آن به‌عنوان یک ارز جهانی استفاده کردند. دلیل نام‌گذاری این سکه که یکی از قدیمی ترین سکه های جهان است، نقش برجسته لاکپشت دریایی بر روی آن بود. این سکه در اواسط قرن ششم قبل از میلاد ضرب شد و به نقاط مختلف جهان صادر گردید.
بنابراین، سکه‌های ضرب‌شده در جزیره آگنیا، یکی از دولت‌شهرهای یونانی، به‌عنوان ارز تجاری بین‌المللی کاربرد فراوانی پیدا کردند. این سکه‌ها تا حدودی با وزن سنگین و ضخامت بالا و همچنین با طرح‌های ثابت ضرب می‌شدند و به‌راحتی در نقاط مختلف جهان قابل شناسایی بودند.
سکه پارسی داریک
در ایران نیز امپراتوری کوروش کبیر به‌عنوان اولین سازنده اولین سکه‌های ایرانی محسوب می‌شود. سکه‌های ضرب‌شده به دستور کوروش کبیر در دوره هخامنشیان، داریک نام داشتند و قدمت آن‌ها به 546 سال پیش از میلاد بر می‌گردد. این سکه‌ها که به‌عنوان یکی از قدیمی ترین سکه های جهان مطرح‌اند، از جنس طلا ساخته شده بودند و در آن دوره، به‌عنوان استاندارد پولی در نظر گرفته می‌شدند.
پس از آن، داریوش اول، سومین پادشاه هخامنشیان، در حدود 480 تا 520 پیش از میلاد خواستار اصلاح سکه‌ها و ایجاد یک سیستم ارزی جدید شد. در دوره داریوش، سکه‌هایی با ضخامت بیشتر و وزن 8.4 گرم طراحی و تولید شد. سکه‌های تولیدشده در دوره هخامنشیان، در سال 330 پیش از میلاد و با حمله اسکندر مقدونی ذوب شدند. سپس اسکندر مقدونی با استفاده از طلای سکه‌های ذوب‌شده، سکه‌هایی جدید و مخصوص حکومت خود ضرب کرد.
سکه نقره‌هالاتون
یکی از داوطلبان گروه کار میدانی هالاتون به نام کن والاس، در سال 2000 موفق به کشف 130 سکه قدیمی نقره شد. البته در میان این گنجینه، علاوه‌بر سکه‌های نقره یا طلا، یک کلاه رومی طلاکاری‌شده نیز وجود داشت. اگرچه باستان‌شناسان این گنجینه را در بریتانیا کشف‌کرده‌اند، اما آن را متعلق به رم می‌دانند و آن را گنج هالتون نامیده‌اند.
قدمت سکه‌های موجود در این گنجینه به 211 سال قبل از میلاد برمی‌گردد و به همین دلیل، به‌عنوان قدیمی ترین سکه های جهان شناخته می‌شوند. بر روی این سکه‌ها، نقش و نگارهایی زیبا وجود دارد که در یک سمت آن طرح الهه رم و در سمت دیگر آن طرح دوقلوهای پولوکس و کاستور سوار بر اسب، حکاکی شده است.
جمع‌بندی
در گذشته، انسان‌ها برای خرید کالا و دادوستد، به‌جای اسکناس از سکه‌ها استفاده می‌کردند. ضرب سکه‌ها با چاپ پول‌های امروزی تفاوت زیادی دارد. در واقع در هر دوره، پادشاهان براساس مقتضیات جامعه و نگرش خود، دستور طراحی و ضرب سکه‌هایی را با طرح‌های متنوع و در اندازه‌های متفاوت می‌دادند. برخی مواقع نیز نمونه‌هایی از این سکه‌ها، با الهام‌گرفتن از فرهنگ یک دوره تاریخی ساخته می‌شد. برخی از قدیمی‌ترین سکه‌های جهان، امروزه کشف شده‌اند و برخی دیگر در اثر حملات ازبین رفته‌اند.
