در دنیای اقتصادی، ارزش یک ارز ملی نه‌تنها بیش از معیاری برای ارزیابی سلامت اقتصادی یک کشور است؛ بلکه به‌عنوان یک نماد از پیچیدگی‌ها و تحولات اقتصادی آن کشور نیز عمل می‌کند. ارزش لیر ترکیه (TRY) در طول سال‌ها تغییرات قابل‌توجهی را تجربه کرده است. اخیرا، این کشور با شیب آبشاری از تغییرات ارزش لیر خود مواجه بوده است. این تغییرات، به‌گونه‌ای شگفت‌آورند که حتی کسانی که به مسائل اقتصادی بی‌اعتنا هستند، نمی‌توانند از به‌سادگی از این تحولات عبور کنند.
دلایل سقوط ارزش لیر ترکیه
دولت ترکیه، در سال‌های اخیر به دلایل مختلف دچار کسری بودجه و رکود اقتصادی و افزایش تورم ملی شده است. روند کاهشی ارزش لیر، از مدت‌ها قبل آغاز شده بود؛ اما با پیروزی دوباره رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری، شدت گرفت. برخی از مهم‌ترین دلایلی که موجب سقوط ارزش لیر ترکیه شده است، در این بخش، ذکر می‌شود:
تورم بالا
- تورم بالا و ناتوانی در کنترل آن، می‌تواند به کاهش ارزش لیر منجر شود و قدرت خرید لیر را کاهش می‌دهد.
- مبارزه CBRT برای کنترل تورم و کاهش ارزش لیر کمک کرده است.
تداوم تنش‌های سیاسی و اقتصادی
- تداوم تنش‌های سیاسی و اقتصادی در ترکیه، می‌تواند اعتماد به اقتصاد را ضعیف کند.
تنش‌های جغرافیایی و تداوم تداخل‌های سیاستی و اقتصادی
- تنش‌های منطقه‌ای و جغرافیایی، بر احساس سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارد.
- تداخل‌های بین سیاست‌های اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی، می‌تواند به عدم پایداری ارزش لیر منجر شود.
- عدم اطمینان به فرار سرمایه می‌انجامد و ارزش لیر را کاهش می‌دهد.
در این بخش، به بررسی دقیق‌تر مهم‌ترین دلایل سقوط ارزش لیر می‌پردازیم.
تاثیر تنش‌های سیاسی بر روابط ترکیه و آمریکا بر ارزش لیر و وضعیت اقتصادی
تنش‌ها و ناهماهنگی‌ها در روابط میان ترکیه و آمریکا، نگرانی‌های معامله‌گران بازارهای ارز را افزایش می‌دهد. اظهارات رئیس‌جمهور ترکیه، درباره تکمیل خرید سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ از روسیه و تاکید بر تحویل‌گرفتن جنگنده از آمریکا، می‌تواند منجربه تشدید تنش‌ها و تحریم‌های آمریکا شود. کسری بودجه دولت ترکیه و قرارداد گروه ویژه اقدام مالی، سبب بروز نگرانی‌های اقتصادی و تحت‌تاثیر قرارگرفتن بازارهای ارز و اقتصاد ترکیه شده است.
ترکیه در فهرست خاکستری FATF و تاثیرات بر بازارهای ارز و وضعیت اقتصادی
ترکیه، اخیرا وارد فهرست “خاکستری” FATF شده است که منجربه نگرانی‌ها و تاثیرات منفی بر بازارهای ارز و وضعیت اقتصادی کشور شده است. این تصمیم، نشان از تاثیر ناهماهنگی‌ها و تنش‌های سیاسی و اقتصادی بین ترکیه و گروه FATF دارد. همچنین، این اقدام نشان می‌دهد که نظارت بر معاملات مالی در ترکیه افزایش خواهد یافت و سرمایه‌گذاران و موسسات اعتباری را هراسان خواهد کرد. این وضعیت، به سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات آسیب می‌رساند و بازارهای ارز و اقتصاد ترکیه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
تاثیر انحصار قدرت اردوغان بر بانک مرکزی و نوسانات ارزی در ترکیه
رئیس‌جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان، با ادعای جسورانه‌ای که بهره بانکی را “مادر تمام بدبختی‌ها” نامیده است و ادعا کرد که بهره‌های بالا عامل تورم بالاست و نقش بسیار مهمی در تحولات اخیر ارزش لیر ایفا کرده است. منتقدان اردوغان، معتقدند که او به‌طور قابل‌توجهی استقلال بانک مرکزی را کاهش داد و گروه مجهز او، در بانک مرکزی مستقر شده‌اند و به دستورات او عمل می‌کنند.
آن‌ها باور دارند که بانک مرکزی در دوره حکومت اردوغان به‌نفع مصالح شخصی او و حزب وی عمل کرده است. همچنین، انتقادات به این سیاست‌ها، نشان می‌دهد که اقدامات بانک مرکزی ترکیه، به‌جای ایجاد پایداری اقتصادی، منجربه نوسانات بیشتر در بازار ارز و کاهش منابع ارزی دولت شده است.
تداوم لجاجت اقتصادی و اثرات روابط پرتنش، عوامل اصلی بحران اقتصادی در ترکیه
سیاست‌های سلطه‌گرایانه اردوغان در اقتصاد ترکیه و دخالت در سیستم بانکی و نرخ بهره و عملکرد پرتنش وی در حوزه سیاست، تاثیرات بسیاری بر ارزش پول این کشور داشته است. در این بخش، به بررسی این موارد پرداخته می‌شود:
- تداوم لجاجت و پافشاری اردوغان در سیاست‌های اقتصادی، به‌ویژه در زمینه نرخ بهره، عامل اصلی تشدید بحران اقتصادی در ترکیه و سقوط ارزش پول ملی است.
- برخورد اردوغان با چالش‌های اقتصادی کشور، به‌صورت سیاسی و با استفاده از گفت‌وگو درمانی و بدون توجه به رویکردهای اقتصادی متعارف انجام می‌شود.
- وجود نوسانات و بی‌ثباتی‌های قابل‌توجه در اقتصاد ترکیه، نه‌تنها در بحث کاهش ارزش پول ملی، بلکه در شاخص‌های دیگر نیز مشاهده می‌شود.
- اثرات جنس روابط پرتنش اردوغان با اتحادیه اروپا و آمریکا، بر شدت و دامنه چالش‌های اقتصادی ترکیه بیشتر از گذشته است.
چه عواملی می‌تواند موجب صعود ارزش لیر ترکیه شود؟
تنها با سیاست‌های کارآمد، صحیح و قابل‌اعتماد می‌توان بر روند سقوط ارزش لیر ترکیه فائق آمد. ابزارهای مالی و سیاسی تثبیت‌کننده موردنیاز شرایط اقتصادی این کشور، باید به‌طور موثر مورداستفاده قرار گیرند. در این بخش، به برخی از این راهکارها اشاره می‌شود:
اصلاحات سیاست پولی
- تغییر در سیاست‌های پولی و مالی، می‌تواند تاثیر مستقیمی بر ارزش لیر داشته باشد. بانک مرکزی جمهوری ترکیه (CBRT)، اصلاحاتی را برای استحکام لیر اجرا کرده است. این اصلاحات، شامل تنظیم نرخ بهره و مدیریت نقدینگی می‌شود.
- تصمیم بانک مرکزی ترکیه برای کاهش نرخ بهره به‌منظور کنترل تورم و تحریک اقتصاد، می‌تواند به صعود ارزش لیر کمک کند.
- یک چارچوب سیاست پولی قابل‌اعتماد، سرمایه‌گذاران خارجی را جذب و لیر را تقویت می‌کند.
رشد اقتصادی
- رشد اقتصادی قوی و افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)، اعتماد به لیر را افزایش می‌دهد.
- اقتصاد مستعد رشد و با پتانسیل بالا، جریان سرمایه را جلب و از ارزش ارز حمایت می‌کند.
- اجرای اصلاحات اقتصادی، بهبود محیط کسب‌وکار و جلب سرمایه‌گذاری، می‌تواند اعتماد به اقتصاد ترکیه را افزایش دهد.
استقرار سیاسی
- شرایط سیاسی پایدار، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد.
جمع‌بندی
بازارهای مالی، می‌توانند تحت‌تاثیر قرار گیرند؛ حتی اگر فردی به آن بی‌اعتنا باشد یا دیدگاهی متفاوت داشته باشد. اقداماتی مانند تغییرات در نرخ بهره تاثیرات قابل‌توجهی روی ارزش ارزها و نحوه عملکرد اقتصاد دارند؛ همانند تاثیراتی که در رابطه با لیر ترکیه و نرخ بهره آن مشاهده شد. همچنین وضعیت تنش‌ها و تضادهای میان ترکیه و آمریکا و تصمیمات گروه ویژه اقدام مالی، تاثیر به‌سزایی بر بازارهای ارز و اقتصاد ترکیه دارد که موجب نوسانات و کاهش ارزش لیر ترکیه شده است.
