پولشویی، فعالیتی غیرقانونی برای مجرمان است تا منشا پول‌های خود را پنهان کنند. خلافکاران، از اعمالی مانند قاچاق مواد مخدر، تقلبات مالی و فروش سلاح به سازمان‌های تروریستی سود بدون‌ریسکی کسب می‌کنند و برای پنهان‌سازی درآمد غیرقانونی خود به پولشویی روی می‌آورند. از آن‌جا که استفاده از ابزارهای مالی مثل چک و کارت اعتباری برای آن‌ها ریسک دارد، در معاملاتشان پول نقد به‌کار می‌برند و سپس این پول نقد را از طریق روشهای پولشویی به شبکه اقتصادی وارد می‌کنند.
مراحل انجام پولشویی
پولشویی، فرآیندی است که مجرمان از طریق آن سعی می‌کنند پول ناقض قوانین را به‌نحوی به سیستم مالی قانونی وارد کنند و درآمد حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی خود را بپوشانند. روشهای پولشویی متفاوتند؛ اما معمولا از سه مرحله زیر پیروی می‌کنند:
- در مرحله اول یعنی جای‌گذاری، پول کثیف به‌صورت مخفیانه و از راه‌های غیرقانونی به سیستم مالی قانونی تزریق می‌شود؛ به‌طوری‌که منبع واقعی آن قابل ردیابی نباشد.
- در مرحله دوم یعنی لایه‌بندی، با استفاده از تراکنش‌ها و ترفندهای حسابداری، منبع پول پنهان می‌شود و از طریق چندین حساب و شرکت مختلف به سوی مقصد نهایی می‌رود. این فرآیند، پیگیری منابع پول برای نهادهای قانونی را دشوار می‌سازد.
- در مرحله سوم یعنی ادغام، پولی که به‌خوبی شسته شده است، از حساب قانونی خارج می‌شود و برای هدف موردنظر مجرمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این فرآیند‌ها، در کل به قسمتی منجر می‌شود که پیگیری و ردگیری پول ناقض قوانین را برای مقامات قانونی دشوار سازد و پول برای استفاده در فعالیت‌های قانونی یا غیرقانونی دیگر آماده شود.
انواع مختلف روشهای پولشویی
روشهای پولشویی در سیستم بانکی، انواع مختلفی دارند که در این بخش به برخی ازآن‌ها پرداخته خواهد شد.
اسمورفینگ
تکنیک اسمورفینگ، یکی از پرکاربردترین روشهای پولشویی است که مجرمان از آن برای پنهان‌کردن منشا پول‌های غیرقانونی استفاده می‌کنند. در این روش، پول‌های سیاه به بخش‌های کوچک تقسیم می‌شوند و سپس از طریق انجام چندین تراکنش به حساب‌های مختلف منتقل می‌گردند. این عمل، ورود پول‌های نقد ناشناخته به سیستم مالی می‌شود و از دیدگاه بانک‌ها و موسسات مالی، شناسایی منشا اصلی پول‌های غیرقانونی را دشوار می‌سازد.
به‌عنوان مثال، اگر فرد مبلغ زیادی پول نقد را یکباره به حساب خود واریز کند، ممکن است سبب مشکوک‌شدن بانک به او شود. اما اگر همین مبلغ را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم و در چندین حساب مختلف واریز کند، تشخیص غیرقانونی بودن آن را دشوارتر می‌کند. از این رو، تشخیص اسمورفینگ برای موسسات مالی چالش‌برانگیز است.
حساب‌های اجاره‌ای
حساب اجاره‌ای، به معنای سوءاستفاده از حساب‌های بانکی اشخاص دیگر، با رضایت آنان است. این امر، یکی از روشهای پولشویی و پاکسازی منابع مالی حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی است. در این روش، افراد با عناوینی مانند «فعال اقتصادی» به‌سراغ افراد ناآگاه می‌روند و یک یا چند حساب بانکی را به نام آن‌ها افتتاح می‌کنند.
سپس با استفاده از اطلاعات هویتی و داده‌های محرمانه افراد، از جمله نام کاربری و رمز عبور آنان، مبالغ بزرگی را واریز و برداشت می‌کنند و بدین‌ترتیب، تمامی پیامدهای حقوقی و کیفری اعمال نامشروع خود را بر دوش قربانیانشان قرار می‌دهند.
در این فرآیند، فرد اجاره‌دهنده تنها مبلغ بسیارکمی از اجاره حساب را دریافت می‌کند؛ در حالی که مسئولیت‌های کیفری و حقوقی گسترده را به‌عهده می‌گیرد. ادعای ناآگاهی از قانون در مراجع قضایی و انتظامی پذیرفته نمی‌شود و افراد، باید در مقابل هرگونه فعالیت نامشروع در حساب خود پاسخگو باشند.
اگرچه ممکن است برخی فکر کنند که در میان تراکنش‌های روزانه، پیداکردن ردپای پول‌های کثیف مشکل است؛ اما نهادهای قانونی این‌گونه فعالیت‌ها را به‌سرعت شناسایی و اقدام به مسدودکردن حساب‌های متخلف می‌کنند.
روش استراکچرینگ
استراکچرینگ نیز یکی از روشهای پولشویی است که کمی قدیمی محسوب می‌شود. در این روش، فرد یک مبلغ هنگفت را به مبالغ کوچک‌تر تقسیم می‌کند و آن را طی چند روز به حساب خود واریز می‌نماید تا توجه بانک را به خود جلب نکند. برای مثال، مجرم ۳۰ هزاردلار پول غیرقانونی دارد که آن را طی ۶ روز متوالی در مبالغ کوچک‌تر به حساب خود انتقال می‌دهد. این روش، در گذشته بیشتر متداول بود؛ اما امروزه محبوبیت چندانی ندارد.
حساب‌های مجهول‌الهویه و راکد
میلیون‌ها حساب راکد و بی‌نام و نشان، یکی از مشکلات بانکی اخیر بوده است. این حساب‌ها، به‌عنوان حساب‌های مجهول‌الهویه شناخته می‌شوند. استفاده از این حساب‌های راکد و مجهول‌الهویه نیز یکی دیگر از روشهای پولشویی است. مجرمان، از این حساب‌های مجهول‌الهویه برای واردکردن پول‌های کثیف به نظام بانکی استفاده می‌کنند. این روش، به آنان امکان می‌دهد با تطهیر پول خود درآمدهاب بالاتری کسب کنند.
همانطور که مشخص است، در این روش مجرمان حساب‌های راکد و مجهول‌الهویه را شناسایی می‌کنند و پول کثیف خود را از این طریق وارد سیستم بانکی می‌نمایند و بعد از بارها جابه‌جایی، درنهایت به حساب خود انتقال می‌دهند. با این کار، ردگیری پول برای سیستم بانکی دشوار می‌شود.
استفاده از صندوق امانات بانک‌ها
یکی دیگر از روشهای پولشویی در سیستم بانکی، استفاده از صندوق امانات بانک‌ها است. بانک‌ها، در عقد اجاره اظهار می‌کنند که هیچگونه مسئولیتی در قبال محتویات صندوق اجاره‌ای و هرگونه زیانی که ممکن است به آن وارد شود، ندارند. آن‌ها، بیان می‌کنند که چون بانک و شرکت بیمه اطلاعاتی درباره محتویات صندوق امانات ندارند، هیچ مسئولیتی نیز در قبال آن نمی‌پذیرند.
بانک در این خدمات، صرفاً مکانی را به مشتری اجاره می‌دهد و از محتویات صندوق کاملا بی‌اطلاع است. از همین رو، مجرمان می‌توانند به‌سادگی از این روش برای پنهان‌کردن درآمدهای غیرقانونی و انجام فعالیت‌های پولشویی خود استفاده کنند.
دیگر روشهای پولشویی در سیستم بانکی
پولشویی در سیستم بانکی، علاوه‌بر موارد بالا، از طریق استفاده از ابزارهای بانکی مانند حوالجات، انتقال تلگرافی بین المللی، ساختاربندی با ایجاد حساب‌های کوچک به نام شخص ثالث، خرید سهام کنترلی در بانک‌هایی با قوانین ضعیف و در کشورهایی که قوانین پولشویی آن‌ها چندان سخت‌گیرانه نیست و همچنین از طریق موسسات مالی مثل صرافی‌ها انجام می‌شود.
جمع‌بندی
پولشویی، راهی است برای واردکردن پول‌های غیرقانونی مجرمان به سیستم اقتصادی قانونی. روشهای پولشویی در سیستم بانکی بسیار مختلف است. روش اسمورفینگ، استفاده از حساب‌های اجاره‌ای، استفاده از صندوق امانات بانک و بسیاری موارد دیگر، ازجمله روشهای پولشویی در سیستم بانکی محسوب می‌شوند. بانک‌ها، باید برای جلوگیری از پولشویی، مکانیزم‌های مناسبی را توسعه دهند.
