ایرانچک، یکی از اسناد حیاتی در عملیات تجاری به‌شمار می‌رود. از ایرانچک برای معاملات مختلف استفاده می‌کنند. این اسناد، در سیستم اقتصادی نقش مهمی دارند و حدود نیمی از پرداخت‌های معاملاتی از طریق آن‌ها صورت می‌گیرد. در این بخش، به تعریف و انواع ایران چک می‌پردازیم.
ایران چک چیست
یکی از عوامل پرداخت در کشور، که بانک مرکزی ایران براساس قوانین مالی و بانکی می‌بایست از آن استفاده نماید، ایرانچک است. شاید شما مانند بسیاری از مردم آن را با نام تراول یا چک مسافرتی بشناسید. به تعبیر بانک مرکزی، ایرانچک نوعی از اسناد نقدی است که توسط بانک‌ها صادر می‌شود و وجه آن به واسطه شعب بانکی یا نمایندگان آن‌ها پرداخت می‌گردد.
این نوع چک، با حواله‌ها یا دستورهای پرداخت معمولی متفاوت است و در قانون چک، به‌عنوان یکی از انواع چک‌ها تعریف نمی‌شود. ایرانچک، درواقع هیچ تفاوتی با پول نقد ندارد. در حال حاضر، انواع ایران چک به مبالغ ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی وجود دارد.
تاریخچه ایران چک
سال ۱۳۸۶، هر بانک ایرانی می‌توانست ایرانچک را با سقف مبلغ ۵۰۰ هزار ریال چاپ کند؛ اما در سال ۱۳۸۷، این امتیاز از تمام بانک‌ها سلب شد و تنها بانک مرکزی ایران اختیار چاپ آن را به‌دست آورد.
در این راستا، بانک مرکزی ایران اعلام کرد که بانک‌های کشور تنها مجاز به انتشار انواع ایران چک بانک مرکزی هستند و این تدابیر، به‌منظور ارائه خدمات مناسب بانکی به مردم اتخاذ شده است.
در سال ۱۳۹۱، انتشار هر نوع ایرانچک توسط بانک مرکزی ممنوع شد. پس از توقف دو ساله، در سال ۱۳۹۳، بانک مرکزی ایران، طرح جدید ایرانچک ۵۰۰ هزار ریالی را معرفی کرد.
انواع مختلف ایران چک
همانطور که اشاره کردیم انواع ایران چک در مبالغ ۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰ هزار تومانی بین مردم دست‌به‌دست می‌شوند. برای جلوگیری از سوءاستفاده و تقلب، هر نوع ایرانچک با ویژگی‌های امنیتی مختلفی معرفی شده است.
ایران چک ۵۰ هزار تومانی
در حال حاضر، ایرانچک یا تراول ۵۰ هزار تومانی، یکی از انواع ایران چک موجود است که برای معاملات و خرید و فروش استفاده می‌شود.
ایرانچک ۵۰ هزار تومانی، اولین بار، با ابعاد ۷۱*۱۴۲ میلی‌متر تولید شد. طرح این چک، نقش بارگاه امام رضا (ع) و واترمارک آن نیز تمثال فردوسی، شاعر ایرانی بود.
بانک مرکزی بعد از آن، اقدام به طراحی انواع ایران چک ۵۰ هزار تومانی دیگری نیز کرد. به همین دلیل، در حال حاضر چند طرح مختلف از این تراول در میان مردم دست‌به‌دست می‌شود.
ویژگی‌های امنیتی ایران چک ۵۰ هزار تومانی
برخی ویژگی‌های امنیتی ایرانچک ۵۰ هزار تومانی، عبارتند از:
– کاغذ امنیتی که از الیاف فلورسنتی نامرئی برای جلوگیری از بازتاب نور ماورابنفش تهیه شده است و زیر نور ماورابنفش چهار رنگ نمایان می‌شود.
– واترمارک، شامل عدد ۵۰ و تصویر سه‌بعدی و روشن یک پرنده در خمیر کاغذ است که تنها در مقابل نور قابل‌مشاهده است.
– نخ امنیتی پنهان، حاوی عبارت IR IRAN است.
– نخ امنیتی، الگوی هولوگرافیکی است که در بخشی از آن نمایش داده می‌شود.
– طرح مکمل ارزش تراول ۵۰ هزار تومانی، به‌گونه‌ای چاپ شده است که قسمتی از آن در رو و قسمتی دیگر در پشت قرار دارد.
– طرح مخفی، با قرار دادن تراول در راستای چشم و در مقابل نور قابل مشاهده است.
– چاپ نامرئی، شامل بخشی از تصویر یک پرنده و عدد ۵۰ است که زیر نور ماورابنفش در طیفی از رنگ‌های قرمز و آبی به‌چشم می‌خورد.
– شماره سریال روی ایرانچک، که با مرکب قرمز و مشکی فلورسنت چاپ شده است، زیر نور ماورابنفش به رنگ‌های طلایی و سبز تبدیل می‌شود.
ایران چک ۱۰۰ هزار تومانی
ایرانچک ۱۰۰ هزار تومانی، یکی دیگر از انواع ایران چک موجود است. بعد از ایرانچک ۵۰ هزار تومانی، ایرانچک ۱۰۰ هزار تومانی با تصویر تخت‌جمشید چاپ شد و در اختیار مردم قرار گرفت. البته، این طرح نیز بعد از مدتی دستخوش تغییرات شد و به همین دلیل، در حال حاضر چند طرح مختلف از ایران‌چک‌های ۱۰۰ هزار تومانی در چرخه اقتصادی کشور مشاهده می‌شود.
ویژگی‌های امنیتی ایران چک ۱۰۰ هزار تومانی
انواع ایران چک منتشر شده توسط بانک مرکزی، دارای ویژگی‌های امنیتی منحصربه‌فردی هستند که امکان جعل آن‌ها را دشوارمی‌سازد. برخی از ویژگی‌های امنیتی ایرانچک ۱۰۰ هزار تومانی عبارتند از:
- نخ امنیتی پنجره‌ای: نخی با رنگ متغیر که با جابه‌جا کردن ایرانچک و تغییر زاویه، از طلایی به سبز تغییر می‌کند.
- مرکب متغیر رنگی مغناطیسی: عدد ۱۰۰، با استفاده از مرکب متغیر رنگی مغناطیسی چاپ شده است و با تغییر زاویه دید، رنگ این عدد از طلایی به سبز تغییر می‌کند.
- نوار درخشان: نوشته‌ها، با استفاده از مرکب درخشان چاپ شده‌اند و با تکان‌دادن تراول، نوارها به‌صورت درخشان نمایان می‌شوند.
- تصویر مکمل: قسمتی از عدد ۱۰۰ در پشت و قسمت دیگر در جلوی ایرانچک دیده می‌شود و زمانی که در مقابل نور قرار گیرد، تصویر مکمل کاملا مشخص می‌شود.
ایران چک ۲۰۰ هزار تومانی
ایرانچک ۲۰۰ هزار تومانی نیز، یکی دیگر از انواع ایران چک است که در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ منتشر شد. این ایرانچک، اولین بار با طرح سد کارون و رنگ سبز در اختیار مردم قرار گرفت. ایرانچک ۲۰۰ هزار تومانی هم مانند انواع دیگر ایرانچک، دارای ویژگی‌های امنیتی بسیاری است.
ویژگی‌های امنیتی ایران چک ۲۰۰ هزار تومانی
برخی ویژگی‌های امنیتی ایرانچک ۲۰۰ هزار تومانی، درست مثل ویژگی‌های امنیتی انواع ایران چک ۱۰۰ و ۵۰ هزار تومانی هستند. این ویژگی‌ها، شامل نخ امنیتی پنجره‌ای هولوگرافیک، نخ امنیتی پنهان، چاپ برجسته، واترمارک، تصویر مکمل، مرکب حرارتی، الیاف فلورسنتی نامرئی، شماره سریال، ریزنوشته و بسیاری ویژگی‌های دیگر می‌شوند که امکان جعل آن را به حداقل می‌رسانند.
جمع‌بندی
ایرانچک یا تراول، در ابتدا به‌عنوان راه‌حلی موقتی مطرح شد؛ اما امروزه انواع ایران چک، به‌عنوان یک ابزار پولی مرسوم در میان مردم دست‌به‌دست می‌شود. شاید هدف اولیه آن، چک مسافرتی بود؛ اما امروزه بسیاری از مردم از آن به‌عنوان اسکناس درشت استفاده می‌کنند.
