اسکناس های ریال ایران، از گذشته تا به امروز تغییرات بسیاری را با خود به‌همراه داشته‌اند. از دوران پهلوی که 1000 ریال باارزش‌ترین اسکناس ایران بود تا حال حاضر که می‌توان گفت تراول چک‌ها جزئی از اسکناس‌های مهم تلقی می‌شوند؛ ریال ایران فراز و نشیب زیادی را به خود دیده است. حال ما دوران گذشته را کنار می‌گذاریم و به بررسی اسکناس‌های ریال در ایران با ترتیب ارزشی که در روزمره ما دارند، می‌‌پردازیم.
بررسی و معرفی انواع اسکناس‌های رایج بازار به ترتیب ارزش
تمام ما اسکناس های ریال ایران را می‌شناسیم و شکی در آن نیست؛ اما آیا تا به حال با خودتان فکر کرده‌اید که کدام یک بی‌ارزش‌ترین و کدام یک با ارزش‌ترین هستند؟ بگذارید یک نکته طلایی در این زمینه را به شما معرفی کنیم.
در گذشته، بسیاری از مواد غذایی، خوراک، پوشاک و … قیمت‌هایی داشتند که از یک عدد بزرگ و کوچک تشکیل می‌شد. به‌عنوان مثال، یک بسته پنیر قیمت 1250 تومان داشت و یا یک لباس 10 هزار و 500 تومان قیمت می‌خورد؛ اما در حال حاضر این قیمت‌ها به گونه‌ای دیگر ارائه می‌شوند.
همانطور که می‌دانید، دیگر خبری از قیمت‌های خرد در بازار نیست. درواقع، اقتصاد امروز ایران بیشتر با قیمت‌هایی سروکار دارد که اعداد کامل هستند و نیازی به پرداخت پول خرد برای آن‌ها نیست.
با حذف پول خرد از چرخه اقتصادی ایران، دیگر جایی برای سکه‌های کم‌ارزش در این سیستم باقی نمانده است. در این بخش، به معرفی اسکناس‌های رایج در بازار ایران به‌ترتیب ارزش آن‌ها خواهیم پرداخت.
اسکناس 10000 ریالی (هزار تومانی): بی‌ارزش‌ترین
اسکناس ده هزار ریالی یا هزار تومانی، ابتدا در سال ۱۲۶۹ به سفارش بانک شاهنشاهی، توسط شرکتBradbury Wilkinson and Company در انگلستان تهیه و چاپ شد. امروزه، این اسکناس‌ها با رنگ‌های سبز، آبی و زیتونی طراحی شده‌اند و شامل تصویر آیت‌الله خمینی در جلد و تصویر کوه دماوند در پشت آن هستند.
تاریخچه این اسکناس، به دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار بازمی‌گردد. این اسکناس‌ها، با ارقام مختلفی از 1،2،3 تومان تا ۱۰۰۰ تومان در انگلستان تولید شدند. همه اسکناس‌ها به جز اسکناس هزارتومانی که به‌عنوان احتیاط در خزانه بانک نگهداری می‌شد، در عرصه بازار جریان داشتند.
اسکناس 20000 ریالی (دو هزار تومانی)
در رتبه دوم اسکناس های ریال ایران، اسکناس دو هزار تومانی قرار دارد. اسکناس بیست هزار ریالی یا دو هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های رایج در جمهوری اسلامی ایران است که از سال ۱۳۸۲ گردش دارد. در طی این دوره، حدود دو میلیارد قطعه از این اسکناس، به‌صورت طرح قدیم و جدید، اما بیشتر به‌صورت قدیمی چاپ شده‌اند. بخشی از این مقدار، به‌دلیل فرسودگی و استفاده زیاد، پس از پنج تا شش سال از گردش خارج و جایگزین می‌شوند. تقریبا ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار قطعه از اسکناس‌های جدید جایگزین اسکناس‌های امحا‌شده خواهند شد.
اسکناس 50000 ریالی (پنج هزار تومانی)
اسکناس پنجاه هزار ریالی یا پنج هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های رایج در جمهوری اسلامی ایران است که از تاریخ دوشنبه ۲۱ اسفند ۱۳۸۵ در بانک‌های ایران به گردش درآمد. این اسکناس دارای رنگ‌های نارنجی، سبز و بنفش است که ابعادی ۷۹ در ۱۶۹ میلی‌متری دارد.
روی این اسکناس، تصویر آیت‌الله خمینی با چاپ برجسته در سمت راست و طرح سه بعدی تصویر آیت‌الله خمینی در سمت چپ به همراه “واترمارک” قرار دارد. همچنین، نخ امنیتی پنجره‌ای هولوگرافی و نوشته بی‌رنگ ۵۰۰۰۰ به‌صورت روشن در متن آن به‌چشم می‌خورد.
در پشت این اسکناس نیز، تصاویر و علائمی مخصوص برای شناسایی نابینایان و دیگر علائم امنیتی چاپ شده‌اند که با مقداری تغییر زاویه تابش نور، به‌راحتی قابل رویت هستند.
اسکناس 100000 ریالی (ده هزار تومانی)
اسکناس صد هزار ریالی یا ده هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های معمولی در ایران است که از روز چهارشنبه ۲ تیر ۱۳۸۹ در بانک‌های این کشور به گردش درآمد. این اسکناس ده هزار تومانی، دهمین برگ اسکناسی است که به مجموعه اسکناس های ریال ایران افزوده شد.
مشخصات آن، شامل رنگ سبز زیتونی و ابعاد ۷۹ در ۱۶۶ میلی‌متر می‌شود. این اسکناس، از کاغذ پنبه‌ای ساخته شده است و برای ایجاد امنیت بیشتر، دو رشته نخ امنیتی در آن قرار دارد. این اسکناس می‌تواند با وجود مقاومت دربرابر آب، شوینده‌ها، پارگی و تابش نور، بین ۷ تا ۸ سال به کاربری مفید در بازار باقی بماند؛ در صورتی که بادقت و به‌درستی از آن استفاده شود.
اسکناس تراول چک 500000 ریالی (پنجاه هزار تومانی)
ویژگی‌های امنیتی اسناد چک پنجاه هزار ریالی طرح بارگاه امام رضا (ع) مشهد (سری اول)، شامل ریزنوشته (میکروپرینت) است که تنها با دستگاه‌های چاپ امنیتی قابل‌مشاهده است. طرح مخفی در چاپ برجسته و نخ امنیتی پنجره‌ای از نوع هولوگرافیکی با ریزنوشته به کاغذ اضافه شد که با نور ماوراءبنفش قابل مشاهده است.
همچنین نخ امنیتی پنهان، دارای عبارت I.R.IRAN است و چاپ نامرئی از تصویر پرنده و عدد ۵۰ با مرکب‌های نامرئی زیر نور ماوراءبنفش دیده می‌شود. چاپ برجسته در سه رنگ صورت گرفت و طرح مکمل به‌صورت تصویری در رو و پشت اسناد چاپ شده است. واترمارک، شامل تصویر سه‌بعدی پرنده و عدد ۵۰ است که درمقابل به‌چشم می‌خورد. همچنین شماره سریال با استفاده از موارد زیر چاپ شده است:
- مرکب فلورسنت قرمز
- مرکب فلورسنت مشکی
این اسکناس، تحت تابش نور ماوراءبنفش به رنگ‌های طلایی که به زرد و سبز مایل است، تغییر رنگ پیدا می‌کند.
اسکناس تراول چک 1000000 ریالی (صد هزار تومانی)
در بین اسکناس های ریال ایران، اسکناس یک میلیون ریالی یا صد هزار تومانی رتبه یکی‌مانده‌به‌آخر را از آن خود می‌کند. ویژگی‌های امنیتی اسناد چک یک میلیون ریالی بارگاه حضرت معصومه (س)، شامل اقدامات متنوعی است که از تکنولوژی‌های پیشرفته و مختلف برای جلوگیری از تقلب و جعل استفاده می‌کند.
این ویژگی‌ها، شامل نخ امنیتی پنجره‌ای با رنگ متغیر، مرکب متغیر رنگی مغناطیسی، نوار درخشان، تصویر مکمل، چاپ برجسته، واترمارک و الکتروتایپ، الیاف فلورسنتی نامرئی، شماره سریال، چاپ با مرکب فلورسنت، ریزنوشته (میکروپرینت) و طراحی خطی سه‌بعدی (مدالین) می‌شود. این ویژگی‌ها، باعث افزایش امنیت و اعتماد به اسناد چک می‌شوند و تقلب را به حداقل مقدار ممکن می‌رسانند.
اسکناس تراول چک 2000000 ریالی (دویست هزار تومانی) با ارزش‌ترین
ویژگی‌های امنیتی اسکناس ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ ریالی ایران (با محل چاپ در سد کارون ۳) از عناصری شامل موارد زیر تشکیل شده است:
- نخ امنیتی پنجره‌ای هولوگرافیک
- نخ امنیتی پنهان با فلورسنتی قرمز و مشکی
- چاپ برجسته
- واترمارک با تصویر پرتره حکیم ابوالقاسم فردوسی
- تصویر مکمل با عدد ۲٬۰۰۰٬۰۰۰
- مرکب حرارتی برای آرم بانک مرکزی
- الیاف فلورسنتی نامرئی
- چاپ با مرکب فلورسنت
- ریزنوشته (میکروپرینت)
- طراحی خطی سه‌بعدی (مدالین)
این ویژگی‌ها، از طریق تغییر رنگ، بافت و ریخت‌شناسی اسکناس به ایجاد امنیت و جلوگیری از تقلب و سوءاستفاده از آن برای افرادی که تمایل به جعل پول دارند، کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
اسکناس های ریال ایران، با ویژگی‌های امنیتی متنوعی از جمله نخ‌های امنیتی پنجره‌ای هولوگرافیک، واترمارک و الیاف فلورسنتی نامرئی همراه است. این اسکناس‌ها، دارای ویژگی‌های چاپ برجسته، تصویر مکمل با اعداد و ریزنوشته‌های میکروپرینت نیز هستند. امنیت این اسکناس‌ها، با استفاده از مرکب حرارتی و چاپ با مرکب فلورسنت افزایش می‌یابد. همچنین طراحی خطی سه‌بعدی به نام مدالین در این اسکناس‌ها به ارائه امنیت بیشتر کمک می‌کند. این اقدامات، باعث ایجاد یک سیستم اسکناسی پیشرفته و امن برای کشور می‌شود.
