ایده چاپ تصاویر میراث فرهنگی و تاریخی بر روی اسکناسها، یک مفهوم باستانی محسوب میشود که سالها در ایران رواج داشته است. در دهه ۷۰ به بعد، این ایده به یک تجربه هنری تبدیل شد و تصاویر جاذبههای گردشگری و مکانهای تاریخی بهعنوان یک ابزار برجسته در اسکناسهای این دوره قرار گرفت. این تصاویر نهتنها ارزش هنری دارند بلکه ارتباط عمیقی با هویت فرهنگی کشور ایجاد میکنند. تصاویر مشهور در اسکناس ایران، یک داستان فرهنگی و تاریخی را برای افراد تعریف میکند.
اسکناس ۱۰۰ ریالی؛ ساختمان پیشین مجلس شورای اسلامی
تصویر روی اسکناس ۱۰ تومانی نمایی از یک ساختمان متعلق به دهه ۳۰ خورشیدی است و در خیابان امام خمینی، روبروی دانشکده افسری واقع شده است. این ساختمان ابتدا بهعنوان کاخ سنا بهکار میرفت و پس از انقلاب به محل تهیه پیشنویس قانون اساسی تبدیل شد و سپس به مجلس شورای اسلامی تخصیص یافت.
در حالحاضر، جلسات سالانه مجلس خبرگان و گاهی جلسات شورای عالی استانها در این ساختمان برگزار میشود. معماری این ساختمان با الهام از کاخهای قدیمی ایران طراحی شده و نمایی از سنگ مرمر دارد. دو ستون با طرحی زنجیروار در دو گوشه این بنا افتراقی جذاب ایجاد کردهاند.
محسن فروغی و حیدر غیابی بهعنوان معماران این ساختمان نقش داشتهاند که با ذوق و هنر خود، این اثر بینظیر را خلق کردهاند. البته این روزها، اسکناس ۱۰۰ ریالی دیگر در چرخه پرداختها مورداستفاده قرار نمیگیرد.
تصاویر مشهور در اسکناس ایران: اسکناس ۲۰۰ ریالی؛ مسجد جامع یزد
روی اسکناسهای ۲۰ تومانی که این روزها در معاملات روزانه مردم دیگر بهکار نمیرود، تصویر مسجد جامع یزد، یکی از نمادهای برجسته تاریخی و معماری ایران، بهچشم میخورد. این مسجد که کاشیکاریهای زیبایی دارد، تقریبا به ۷۰۰ سال پیش باز میگردد و نمونههایی از آن در جای دیگری یافت نمیشود. آثار کاشیکاری در مسجد جامع یزد، شاهکارهایی از هنر و ذوق هنرمندان زمان خود هستند.
این مسجد بر روی بقایای یک بنای ساسانی ساخته شده است که این ارتباط با دوران باستانی ایران را نشان میدهد. مسجد جامع یزد از آثاری است که بهعنوان یکی از میراثهای ملی ایران ثبت شد که نقش مهمی در نگهداری تاریخ و فرهنگ کشور دارد.
۱۰هزار ریالی ؛ حرم امام رضا، قله دماوند و آرامگاه حافظ
از جمله تصاویر مشهور در اسکناس ایران، اسکناسهای اولیه ۱۰ هزار ریالی هستند که تصویر حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد را نشان میدهد. در مراحل بعدی، تصویر قله دماوند، بلندترین قله ایران که در استان مازنداران واقع شد که بهعنوان علامتی از زیبایی طبیعت کشور در اسکناسهای ۱۰ هزار ریالی جای گرفت. در نسخههای اخیر، طراحان اسکناس تصویر آرامگاه حافظ در شیراز را انتخاب کردند که یک بنای یادبودی زیبا است.
حرم امام رضا (ع)، مهمترین مراکز زیارتی ایران و مکان خاصی برای شیعیان محسوب میشود. این حرم با احداث اولین گنبد در دوره سلجوقی به مراتب اهمیت و ارج نورانی خود را به ارمغان میآورد. آرامگاه حافظ در شیراز، نمادی از ادب و شاعری بزرگ ایرانی است.
این بنا بر اساس عناصر معماری زندیه، بهعنوان یک یادبود بر آرامگاه حافظ شیرازی ساخته شد. نخستین ساختمان یادبودی بر آرامگاه حافظ در سال ۸۵۶ هجری قمری ایجاد شد و از آن زمان بهعنوان نمادی از فرهنگ و ادب ایران تجلی یافت.
اسکناس ۱۰۰ هزار ریالی؛ آرامگاه سعدی
پشت اسکناسهای ۱۰۰ هزار ریالی، تصویری از آرامگاه سعدی، شاعر بزرگ ایرانی و نماد فرهنگ و ادب این سرزمین، توجه مخاطبان را به خود جلب میکند. این بنا که در شیراز قرار دارد و به نام سعدیه شناخته میشود، در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
پس از تخریب بناهای اولیه در سعدیه، کریمخان زند بهعنوان یک شخص علاقهمند به فرهنگ و ادب ایران، دستور به ساخت یک مقبره در آرامگاه سعدی را داد. این آرامگاه به مرور زمان تغییرات مختلفی را تجربه کرد تا در نهایت، در دوران پهلوی، بنا با معماری محسن فروغی و گنبدی فیروزهای در سعدیه ایجاد شد.
این آرامگاه که بهشی از تصاویر مشهور در اسکناس ایران است، با فضایی آرام و زیبا همچنان بهعنوان مکانی محبوب برای زیارت و ادبیات شناخته میشود و نقش مهمی در حفظ و گسترش فرهنگ ایرانی ایفا میکند.
چک پول یک میلیون ریالی؛ تخت جمشید
تخت جمشید، یا بهعبارتی پارسه، یک بازمانده چشمگیر از دوران هخامنشیان است که شاهنشاه داریوش بزرگ دستور ساخت آن را صادر کرد. این بنا در نزدیکی شهر شیراز، با بزرگراهی که به اسم “آفریون” شهرت دارد، واقع شد و بهعنوان یکی از آثار بزرگ تاریخی و معماری جهان مطرح میشود. تخت جمشید با حکمت مهندسی و زیبایی هنری، نمونهای استثنایی از ابتکار و توانمندی هخامنشیان در ایجاد ساختمانهای باستانی است.
این اثر تاریخی که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، نقش مهمی در حفظ و ارتقا هویت فرهنگی ایران دارد. با ستایش فرهنگ، هنر و تمدن هخامنشیان، تخت جمشید معرف مهارتهای معماری و مهندسی این دوره است.
هر حجره و نقشهای نقوش برجسته بر ستونها و دیوارهای تخت جمشید، داستانی از تاریخ گذشته و فرهنگ این سرزمین را بازگو میکند. امروزه، این مکان بهعنوان یک مقصد گردشگری فراگیر شده است و بازدید آن به ما بهعنوان مسافر، فرصتی برای غوطهورشدن در غنای تاریخ و هنر ایران باستان را میدهد.
اسکناس ۲۰ هزار ریالی؛ میدان نقش جهان و خانه آقازاده ابرکوه
اسکناسهای ۲۰ هزار ریالی با تصاویر متنوع، از جمله یک تصویر نقش جهان و دیگری خانه آقازاده ابرکوه، به چاپ رسیده است. میدان نقش جهان در اصفهان، نشانهای از فرهنگ و تاریخ ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و بناهای مهمی مانند عالی قاپو و مسجد امام را در زمینه تاریخی و معماری به تصویر کشیده است.
در این اسکناس، خانه آقازاده ابرکوه نیز با بادگیر مشهور خود به چشم میخورد. این بنا به سبک قاجاری در شهر ابرکوه واقع شد و نمادی از زیبایی معماری و تاریخ ایران است. انتخاب این تصاویر بر روی اسکناسها، هویت فرهنگی و تاریخی کشور را به دقت و زیبا بازتاب میدهد.
شخصیت های مشهور در اسکناس ایران
تاریخ اسکناس در ایران از ابتدای نشر آن در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی (۱۸۸۹ میلادی) آغاز شده است و تاکنون شاهد تغییرات مختلف در طراحی و تزئین این اسناد مالی بودهایم. در این مدت، شخصیت های مشهور در اسکناس ایران هرکدام نمایانگر یک دوره تاریخی و فرهنگی بودهاند.
اولین پرتره شاه ایران، ناصرالدین شاه، افتخار تزئین روی اسکناس را داشت و این اقدام نمادی از آغاز دوران مدرنیته در ایران محسوب میشود. در دوران پهلوی، تصاویر رضا شاه و محمد رضا پهلوی به ترتیب دوم و سومین شخصیتهای تزئینی اسکناس شدند. شهید سید حسن مدرس و حضرت امام خمینی (ره) بهعنوان نمادهای انقلاب اسلامی در اسکناسها حضور یافتند.
اسکناسها در دوران قاجار
در دوران قاجار، تزئینات اسکناسها بهوسیله تصویر شخص اول مملکت و الگوهای گیاهی، حیوانی و تزئینی انجام میشد. اسکناس بیست ریالی بانک مرکزی ایران، با تصویر محمد رضا شاه پهلوی در هوایی رسمی ارتش شاهنشاهی ایران و نقاشی مینیاتور قرن سیزدهم هجری، یکی از نمونههای باارزش این دوران است. امضای امیرعباس هویدا و مهدی سمیعی نیز در این اسکناس حاکی از اهمیت آن در زمان خود خواهد بود.
نمونههای ارزشمند این اسکناسها اکنون در موزه کتابخانه وزیری یزد نگهداری میشوند که تاریخچه و ارث فرهنگی متنوع ایران را به نمایش میگذارند. این اسناد مالی، علاوهبر ابزار اقتصادی، شاهدی بر تحولات فرهنگی و تاریخی کشور هستند که در ارتقا و شکوفایی هویت ملی ایران تاثیرگذار بودهاند.
جمعبندی
تصاویر مشهور در اسکناس ایران نمایانگر تنوع فرهنگی و تاریخی کشور هستند. این تصاویر از شاهان و شخصیتهای مهم گرفته تا نمادهای فرهنگی، ارزشهای ملی را بازتاب میدهند. تخت جمشید، آرامگاه حافظ و حرم امام رضا از جمله این نمادها هستند. هر اسکناس با تصویر خاص خود، داستانی از هویت و تمدن ایرانی را گواهی میدهد. این تصاویر نهتنها ارزش هنری دارند، بلکه به نوان نمایانگری از فرهنگ غنی و تاریخ عظیم ایران، باعث افزایش آگاهی و ارتقا افتخار ملی میشوند.