این روزها در تبادلات مالی با عبارات «چک قدیم/ جدید»یا «چک صیادی»، زیاد مواجه میشویم. ممکن است به این مشکل برخورده باشید که علیرغم خوش حساب بودن و داشتن برگ خالی در دستهچک خود، دریافتکننده از پذیرفتن چک شما خودداری کند و درخواست «چک صیادی بنفش» داشته باشد. یا آنکه در بانک برای دریافت وام نیاز باشد ضامنی که چک صیادی دارد را معرفی کنید. برای درک موضوع نیاز است با دنیای چک و چگونگی کارکرد آن آشنا شویم.
چک چیست؟
چک، سندی تجاری است که به بانک امکان میدهد بر مبنای آن، مبلغ مشخصی از حساب شخصی که چک را صادر کرده است به شخصی که چک به نام او صادر میشود، بپردازد. شخصی که چک را مینویسد، صادرکننده نام دارد و یک حساب بانکی جاری دارد که پول در آن نگهداری میشود.
طبق قوانین بانک مرکزی ایران، داشتن حساب جاری که دو سال از ایجاد آن گذشته باشد شرایط داشتن دسته چک را دارد. بر اساس میزان گردش مالی در حساب فرد (اعم از حقیقی و حقوقی) و اعتبار و خوش حسابی او نزد بانک مربوطه تعداد برگهای دستهچک در اولین صدور 10 برگی و در دفعات بعدی به ترتیب 25 و 50 برگی خواهد بود.
شرایط صدور دسته چک
برای صدور دستهچک جدید مانند چک صیادی بنفش در اولین بار سوابق فرد استعلام میشود. به این معنی که هویت و اعتبار او از نظر بدهی بانکی (وامها) و سابقه برگشت چک بررسی خواهد شد. برای دفعات بعد هم حداقل باید 80 درصد برگههای دستهچک قبلی بی هیچ مشکلی پاس شده باشد و فرد خوشحسابی و اعتبار امضا خود را حفظ کند تا درخواست دستهچک جدید پذیرفته شود.
برای گرفتن دستهچک باید معرف داشت و بهتر است فردی را به بانک ارائه کرد که خوشحساب باشد و گردش مالی خوبی داشته باشد. لازم به ذکر است که معرف، هیچ تعهد و مسئولیت قانونی بر عهده ندارد و مانند ضامن در صورت بدحسابی شما موظف به پرداخت دیون شما نخواهد بود.
قبلا دستهچک را بانکی که فرد در آن حساب جاری داشت صادر میکرد، اما بعد از اصلاح قانون چک در سال 1400، دستهچک برای تمام بانکها از طریق سامانه صیاد (صدور یکپارچه دستهچک) صادر میشود. بههمین دلیل به « چک صیادی بنفش » معروف هستند و سایر چکهای ما قبلِ قانون جدید به «چک قدیمی» شناخته میشوند.
مشکلات چکهای قدیمی
چکهای قدیمی دارای مشکلاتی همچون عدم امکان تشخیص صحت و سقم چک، امکان تقلب در امضای چک، امکان تغییر در مبلغ چک، امکان تغییر در نام گیرنده چک و … بودند. این مشکلات باعث شده بود که پرداختهای انجامشده با چکهای قدیمی، مستلزم بررسیهای بیشتری باشد و در نتیجه زمانبر و پرهزینه شود.
بنا به گفته سایت انصاف نیوز، چک صیادی بنفش یکی از انواع چکهای جدید است که از ابتدای سال ۱۴۰۰ در ادامه قانون چک که از آبان 1397 و مبنی بر اصلاح فرایندهای صدور و وصول چک وضع شده بود، از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد.
در واقع این نوع چک، برای از بین بردن ابهامها و ایجاد شفافیت پرداختها در مبادلات تجاری بهوجود آمد. سامانه صیاد بهمنظور ایجاد استاندارد و یکپارچهسازی خدمات چک در سال 96 ایجاد شد و در سال 1400 با صدور چکهای یک شکل و یک رنگ (بنفش) با کد یکتای 16 رقمی، به چک هویت اوراق بهادار تبدیل شد.
برای استفاده از چک بنفش باید شناسه ۱۶ رقمی آن را داخل سامانه صیاد ثبت کرد و مشخصات گیرنده را نوشت. بههمین دلیل، چک صیادی بنفش را نمیتوان در وجه حامل صادر کرد. در واقع نام گیرنده همراه با شناسه ملی حتما باید داخل برگه ذکر شود و اجازه پشتنویسی روی این چکها وجود ندارد.
بارکدی کنار شناسه چک بنفش درنظر گرفته شده است که باعث میشود استعلامگیری از چک آسان باشد. این تغییرات بهخاطر امنیت بیشتر چک لحاظ شده است و چک بنفش را به یکی از مطمئنترین ابزارها برای انجام مبادلات تبدیل کرده است. لذا برای اطمینان بیشتر در مبادلات خاص و مبالغ بالا میتوانید از آن استفاده کنید.
نقش چک صیادی در جلوگیری از چک برگشتی
با توجهبه اینکه میتوان در سامانه صیاد پیشنه صادرکننده چک را بررسی و استعلام کرد، بههمین دلیل امکان برگشتخوردن چک به حداقل ممکن میرسد. از طرفی فارغ از استاندارد و وحدت رویه در صدور و وصول چک در بین همه بانکهای کشور، ارتباطات متقاضی کاملا مکانیزه شده است.
مکانیزهشدن این خدمات و حذف عوامل انسانی و تاثیرات روابط انسانی بر صدور دستهچک، چک صیادی بنفش را به ابزار معاملاتی معتبرتر و امنتری تبدیل کرده است. از جمله مزایایی که میتوان برای چک جدید صیادی یاد کرد عبارتند از:
– مبتنی بر بستر خدمات الکترونیک بانکی
– خصوصیات ظاهری استاندارد و یکسان (به غیر از لوگو بانک)
– امکان نقدشدن در تمام بانکها فارغ از بانک صادرکننده
– تعیین سقف توسط سامانه و لذا جلوگیری از صدور چک با مبالغ بالاتر از توان مالی صادرکننده
دیگر عوامل موثر چکهای صیادی
– امکان استعلام اعتبار صادرکننده چک و صاحبان امضا (اعم از حقیقی و حقوقی)
– حذف امکان صدور چک «در وجه حامل» و جلوگیری از تبعات سرقت چک
– حذف چک «سفید امضا» و لذا از بین رفتن خطرات برای صادرکننده
– خالی شدن دست سو استفادهکنندگان از این ابزار معاملاتی
– امنیت و اعتبار بالا بهدلیل داشتن شماره سریال برجسته، ویژگیهای امنیتی مخصوص بانکداری (مانند نوع کاغذ، آرم برجسته غیر قابل کپی، طرحهای مخفی و …)
– حذف نقش شعب و لذا تعاملات انسانی و تاثیر زدوبندها بر امکان صدور دستهچک برای افراد نامناسب
– امکان استعلام اعتبار صادرکننده با شماره شناسه صیادی (کد 16 رقمی)
نحوه تشخیص چک صیادی
برای اینکه در زمان انجام معامله مطمئن باشید که چک دریافتی شما چک صیادی بنفش است به خصوصیات ظاهری چک و مشخصات درجشده بر روی آن به شرح زیر دقت کنید:
– چک صیادی ترکیب رنگ صورتی و بنفش دارد.
– ابعاد چک، 17 در 5/8 سانت است.
– این چک در قسمت بالا سمت چپ، شناسه صیادی 16 رقمی دارد.
– در قسمت پایین و چپ چک این عبارت قید شده است: « کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است».
– این چک از کاغذ واترمارک مولتی تن تولید شده است و در مقابل نور میتوان آرم « شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران» را در آن دید.
به خاطر داشته باشید که هرچند عملیات ثبت و تایید چک صیادی بنفش از سامانه صیادِ تحت اپهای موبایل و درگاههای اینترنتی بانکی صورت میگیرد اما استعلام چک علاوهبر این اپها از طریق سامانه صیاد نیز مقدور است.
مراحل دریافت چک صیادی بنفش
اگر حساب جاری دارید که دوسال از افتتاح آن گذشته است و سابقه برگشت چک و بدهی بانکی نداشته باشید، میتوانید با مراجعه به بانک خود درخواست صدور دستهچک صیادی کنید. درخواست شما در سامانه صیاد ثبت و درصورت مثبت بودن اعتبارسنجی بانک مرکزی دستهچک برای شما صادر میشود.
لازم به ذکر است که برای افراد حقوقی و سازمانها، ضرورت دارد که 10 سال از ثبت و شروع فعالیتشان گذشته باشد و در طی این مدت حداکثر دو بار محل شرکت را جابجا کرده باشند. مدارک موردنیاز برای ارائه به بانک به شرح زیر است:
جمعبندی
در کل میتوان گفت، برای استفاده از خدمات چک در ایران، داشتن چک بنفش صیادی از الزامات است. ضمن آنکه برای بهرهبرداری از این چک، علاوهبر مدارک هویتی و خوشسابقه بودن در بانک، داشتن معرف معتبر ضروری خواهد بود. چراکه با قوانین جدید چک تحت سامانه صیاد، این ابزار خدمات تجاری به یک اوراق بهادار معتبر و وامن تبدیل شده است.