اطلاع از تاریخ اسکناس و چاپ آن در دنیا ایده بدی نیست. اولین سازندگان اسکناس‌های کاغذی چینی‌ها هستند. اما این استرالیاییها بودند که در قرن حاضر با چاپ اسکناس های پلیمری این صنعت را متحول کرده‌اند. جعل اسکناس به همان اندازه چاپ آن قدمت دارد. در طول سال‌ها، کشورهای مختلف سعی کرده‌اند با اضافه کردن ویژگی‌های امنیتی به اسکناس‌های خود، کار جاعلان را سخت‌تر کنند. در این مقاله، علاوه بر تاریخ مختصر چاپ اسکناس، مهم‌ترین ویژگی‌های امنیتی آشکار که در اکثر اسکناس‌ها وجود دارد را نیز معرفی کرده‌ایم.
تاریخچه کوتاهی از چاپ اسکناس
اولین پول کاغذی جهان در چین در زمان سلسله تانگ (618–907) توسط بازرگانانی که می‌خواستند از حجم سنگین سکه‌های مس دوری کنند، ساخته شد. از سال 1023 به بعد، دولت مرکزی چین پول کاغذی خود را با استفاده از چاپ چوبی تولید می‌کرد.
اولین اسکناس‌های اروپایی در سوئد توسط Stockholms Banco، اولین بانک سوئدی منتشر شدند. هر اسکناس با دست 16 مقام برجسته و قابل‌اعتماد امضا می‌شد تا بر مخالفت‌هایی که اصرار داشتند پول کاغذی منجر به سقوط نظام پولی سوئد می‌شود، غلبه کند. در عرض چند ماه دیگر دولت‌ها و تجار اروپایی نیز پول کاغذی منتشر کردند. ارزش بسیاری از اسکناس‌های اولیه به‌زودی کاهش یافت. زیرا چارچوب قانونی برای تضمین ارزش پول وجود نداشت و تقریباً همه می‌توانستند اسکناس منتشر کنند.
در سال 1695 بانک انگلستان اولین بانکی بود که انتشار دائمی اسکناس را آغاز کرد. در ابتدا، این اسکناس‌ها دست‌نویس بودند. اما در سال 1745، اسکناس‌های چاپی استاندارد شده از 20 پوند تا 1000 پوند چاپ شدند.
در سال 1862، ایالات‌متحده اولین اسکناس یک دلاری خود را به منظور جبران کمبود سکه و تامین مالی جنگ داخلی منتشر کرد. اسکناس‌های پلیمری اولین بار در سال 1982 و در استرالیا چاپ شدند.
چند نکته جالب از تاریخچه چاپ پول
بزرگ‌ترین اسکناس تاریخ، 1 یوان چینی بود که در قرن چهاردهم چاپ شد و ابعاد آن ۹×۱۳ اینچ بود.
اولین اسکناس‌های کاغذی ایالات‌متحده در عناوین 1 سنت، 5 سنت، 25 سنت و 50 سنت چاپ شدند. ظاهراً از جوهر سبز در اولین اسکناس یک دلاری استفاده شده که علت آن چسبیدن بهتر این رنگ به کاغذ است.
رنگ سبز هنوز هم در اسکناس‌های دلار استفاده می‌شود. در سال 2014، 2278400 اسکناس یک دلاری در گردش بود که نزدیک به 40 درصد کل دلارهای آمریکایی را تشکیل می‌داد. دلارهای امروزی را می‌توان تا 4000 بار قبل از پاره شدن، به جلو و عقب تا کرد.
واژه پول از کجا نشات گرفته است؟
کلمه “پول” از واژه یونانی “Obolos” گرفته شده است و به سکه‌ای اطلاق می‌شود که برابر با یک ششم درهم یا دراخم بوده است. جالب است بدانید که تاریخچه این واژه به دوران اشکانیان بازمی‌گردد! زمانی پول برای اولین بار وارد ایران شد، این اشکانیان بودند که به یک سکه این واژه را نسبت دادند.
اصطلاح “سکه” نخستین بار برای دستگاه آهنینی به‌کار می‌رفت که برای مهر زدن بر روی پول‌های معاملاتی در جامعه استفاده می‌شد. این دستگاه به نام “اثر مهری” هم شناخته می‌شد که نشان حک‌شده روی سکه‌ها را ارائه می‌داد.
بنابراین، سکه به معنای یک تکه فلزی با وزن مشخص است که روی آن نشان رسمی دولت یا حکومتی که عیار، وزن و ارزش آن را تضمین می‌کند، قرار دارد. این نماد مهم اقتصادی نمایانگر تاریخچه و اهمیت ارزشی فرهنگی و تجاری در جوامع مختلف است.
دنیای اسکناس‌های پلیمری!
اسکناس‌های کاغذی با همان نوع کاغذی که برای مجلات یا روزنامه‌ها استفاده می‌شود، چاپ نمی‌گردند. این برگه‌های ارزشمند بر روی بستری چاپ می‌شوند که از پنبه خالص (مثلاً اسکناس‌های یورو) یا ترکیبی از 75٪ پنبه و 25٪ کتان ساخته شده است. مواد افزودنی دیگری نیز اغلب به‌عنوان یک تمهید امنیتی به خمیر کاغذی اضافه می‌شوند. این مواد افزودنی ممکن است الیاف رنگی یا یک نخ امنیتی ساخته‌شده از فلز یا پلیمر باشند.
به‌جای استفاده از پنبه و کتان به‌عنوان ماده پایه، برخی از کشورها به سمت مواد مصنوعی روی آورده‌اند. استرالیا اولین کشوری بود که چاپ اسکناس پلیمری را وارد چرخه پولی خود کرد. به علت ورود اسکناس‌های پلیمری به چرخه پولی جهانی در این بخش، مزایای این پول‌ها را برای شما بیان کرده‌ایم.
مزایای چاپ اسکناس پلیمری
- اسکناس‌های پلیمری دوام بیشتری دارند. زیرا پاره شدن آن‌ها دشوارتر است و در برابر تا شدن مقاومت بیشتری دارند.
- کثیفی و رطوبت را دفع می‌کنند و به همین دلیل به‌راحتی کثیف نمی‌شوند. میکروارگانیسم‌ها بر روی پلیمرها زنده نمی‌مانند. زیرا از مواد صنعتی ساخته شده‌اند که عناصر مغذی برای زنده ماندن جانداران را ندارند.
- ازآنجایی‌که پلی‌پروپیلن جهت‌دار دومحوره (BOPP) محکم‌تر است، اسکناس‌ها در دستگاه‌های خودپرداز و عملیات مرتب‌سازی خودکار بهتر عمل می‌کنند. بااین‌حال، اگر خیس یا مرطوب شوند، به هم می‌چسبند و کار شمارش را سخت می‌کنند.
- تولید اسکناس حدود دو برابر گران‌تر درمی‌آید اما دوام آن‌ها دو و نیم تا چهار برابر بیشتر از اسکناس‌های چاپ‌شده روی کاغذ پنبه‌ای است. این نوع از اسکناس‌ها قابل بازیافت هستند که یک مزیت زیست‌محیطی به شمار می‌رود. البته توجه داشته باشید که از پلیمرهای بازیافت شده، به‌هیچ‌عنوان برای چاپ اسکناس استفاده نمی‌شود.
- جعل این اسکناس‌ها به‌واسطه تکنولوژی مدرن‌تر و مواد اولیه کمتر در دسترس، سخت‌تر است. در کانادا که بعد از استرالیا، یکی از پیشگامان تولید پول‌های پلیمری است، تعداد اسکناس‌های جعلی گزارش‌شده 74 درصد کاهش نشان می‌دهد.
تاریخ مختصری از چاپ اسکناس های پلیمری
در سال 1982 شرکت American Bank Note، اولین اسکناس‌های پلیمری را با استفاده از پلیمرهای Tyvek ‘sDuPont چاپ کرد. استرالیا اولین کشوری بود که از سال 1992 به بعد از اسکناس‌های پلیمری برای گردش پولی عمومی خود استفاده می‌کند.
در ژوئن 2016 بود که بانک انگلستان اولین اسکناس خود را که بر روی یک بستر پلیمری چاپ شده بود، معرفی کرد. این اسکناس پنج پوندی ” The New Fiver” نام دارد و پرتره‌ای از وینستون چرچیل را نشان می‌دهد. اسکناس‌های جدید توسط موسسه De La Rue چاپ می‌شوند.
ویژگی‌های امنیتی رایج برای اسکناس‌ها
همه اسکناس‌های مدرن دارای چندین ویژگی امنیتی ضد جعل هستند. برای پول‌های باارزش بالاتر می‌توان از حدود 50 ویژگی امنیتی استفاده کرد. بسیاری از این تکنیک‌ها به‌خوبی شناخته شده‌اند، اما برخی محرمانه نگه داشته می‌شوند. برخی از تکنیک‌های مورداستفاده برای ایمن‌سازی و ضدجعل کردن اسکناس‌ها عبارتند از:
- کاغذهای ویژه: کارخانه‌های کاغذسازی وجود دارند که به‌طور منحصربه‌فرد بسترهای کاغذی برای چاپ اسکناس می‌سازند. فرمول خمیر کاغذ بیشتر اسکناس‌های رایج در کشورهای مختلف، کاملاً محرمانه و اختصاصی است.
- تصاویر یا الگوهایی هستند با تغییر در ضخامت یا تراکم کاغذ ایجاد می‌شوند.
- جوهرهای ویژه: برخی از جوهرها بسته به زاویه‌ای که از آن مشاهده می‌کنید، تغییر رنگ می‌دهند.
- جوهرهای نامرئی: این جوهرها برای چشم نامرئی هستند اما در زیر نور فلورسنت یا UV دیده می‌شوند.
- چاپ رنگین‌کمانی: دو یا چند جوهر روی یک صفحه چاپ اعمال می‌شود تا رنگ به‌تدریج از یک رنگ به رنگ دیگر محو شود.
- هولوگرام: متن و/یا تصاویری هستند که ظاهری سه بعدی دارند.
- حکاکی‌های استادانه‌ای مانند خطوط قوس‌دار برجسته و ریزمتن‌ها.
- چاپ برجسته
- جمع‌آزما (checksum) یا شماره سریال
- نخ امنیتی: یک سیم فلزی یا پلاستیکی است که در بافت اسکناس اضافه می‌شود.
- اسکناس‌های پلیمری یک ویژگی امنیتی منحصربه‌فرد دارند که پنجره شفاف یا see-through window نام دارد.
جمع‌بندی
در این مقاله یک تاریخچه مختصر از ورود پول به چرخه مالی کشورهای جهان را بیان کردیم. جعل اسکناس به همان اندازه چاپ اسکناس قدمت دارد. در طول سال‌ها، کشورهای مختلف سعی کرده‌اند با اضافه کردن ویژگی‌های امنیتی به اسکناس‌های خود، مانع از جعل آن‌ها شوند. در این مقاله، ویژگی‌ها یا نشانه‌های امنیتی رایج که برای اسکناس‌ها استفاده می‌شود را بیان کردیم. بااین‌حال بسیاری از کشورها، نشانه‌های امنیتی منحصربه‌فرد و مخصوص به خود را هم به این ویژگی‌های امنیتی رایج اضافه می‌کنند. هر چه اسکناس ازنظر ارزش بالاتر باشد، نشانه‌های امنیتی روی آن نیز بیشتر و پیشرفته‌تر است.
منابع
